page0078

70

Hemusat — Ren

ryż, 1845), Saint-Ans eltne de Canterbury (Paryż, 1853 r.) gdzie ciekawy skreśla obraz życia klasztornego i zatargów z władzą świecką w XI wieku. — Rćmnsat (Klara Elżbieta Joanna, hrabina de) matka poprzedzającego, z domu Gravier de Vergennes, była damą pałacową cesarzowej Józefiny i zmarła roku 1821. Była autorką bardzo użytecznego dzieła Essai sur Peducation des femmes (Paryż, 1824 r.), które pochwałę akademii francuzkiej zyskało. ¹ Ren (Rhenus), jedna z największych rzek europejskich, wypływa z Alp gryzońskich w Szwajcaryi, z kantonu Graubiinden, z trzech źródeł zwanych przodowym, środkowym i tylnym Renem. W całej swej 150 milowej długości, Ren zabiera 12,200 mniejszych i większych przytoków. Ren przodowy bierze swój początek pod górą Crispalt w północno-wschodniej stronie ś- Go-tarda i zasila się wodami z trzech źródeł wypływających z jeziora Toma i Pal-lidulea i z pod gór Monte de la Seeina de la Reveca i Cresta alta. Trzy te strumienie łączą się w jedno koryto pod Carnot (Chiamut). Środkowy Ren ma swe źródło w jeziorze Skur, na zachód wąwozu lukmańskiego i łączy się z przodowym Renem pod Dissentis. Odtąd połączone oba ramiona przybierają nazwę przodowego Renu, który w dalszym ku wschodowi biegu, łączy się pod Reichenau z tylnym Renem. Tak połączone trzy prądy noszą odtąd wspólne miano Renu. W tern miejscu rzeka na 440 stóp szeroka staje się już spławną, lubo właściwy jej spław poczyna się dopiero od Chur, po zabraniu rz. Plessur. Wybiegłszy z kantonu Graubiinden, Ren płynie pomiędzy kantonem St. Gallen a Voralbergem, pod Konstancyją tworzy jezioro Boden (ob.) i Zeller, oddziela dalej w. ks. Badeńskie od Szwajcaryi, biegnie ku Szafuzie i Bazylei i w przestrzeni tej wiele mniejszych rzek przyjmuje. Od Bazylei Ren zwrócony ku północy, stanowi granicę Francyi od Badeńskiego, przerzyna w. ks. Hesskie, rozgranicza je ol Nassauskiego, jako też ten ostatni kraj od pruskich prowincyj Nadreńskich, w które wkracza pomiędzy Oberlahnstein a Koblenz. Znaczniejsze przytoki Renu w tej przestrzeni, są: III z Francyi, Wiesen, Murg, Nec-kar, Kinzig z badeńskiego, Lauter i Queich z Bawaryi nadreńskiej, Men z Hes-syi, Lahn z Nassau i dotyka po drodze miast: Breisach, Strasburg, Spira, Man-heim, Worms, Moguncyja, Biberich i Bingen; w Prusach nadreńskich: Koblenz, Bonn, Koiloiiiją, Dusseldorf i Wesel i tu pod Emmerich wkracza w prowincy-ję niderlandską Geldern. Tu rozdziela się na dwa ramiona: południowe i północne. Pierwsze, zwane Waal, po dwukrotnem złączeniu się z rz. Mozelą, w pada do morza północnego; drugie po wielu zakrętach, płynie czas jakiś kanałem Pannerderskim wr. 1720 wykopanym i pod Arnheim na dw'a dzieli się ramiona. Z tych prawe, zwane nowy Yssel, jest kopanicą zbudowaną jeszcze przez Drususa dla połączenia Renu z starym Yssel, z którym zbiega się pod Does-burg i tak połączony wpadę do Zuydersee. Ramię lewe zowie się Renem aż do Wageningen, zkąd w dalszym biegu przybiera nazwę rzeki Lech, lubo dopiero od Utrechtu, kanałem Vaart łączy się z Leckern, który pod Muyden wpada do Zuydersee; właściwy zaś Ren, poczynając od Utrechtu, mija Leydę i nareszcie niknie w piaskach. W ostatnich czasach, te wody w piaskach ginące, sprowadzono w jeden kanał i z pomocą trzech szluz dawne jego ujście przywrócono. Najwyższe źiódło Renu leży na 7,240 st. nad powierzchnią morza, szerokość zaś jego,stosownie do natury gruntu, jest rozmaita. I tak, pod Ba-zyleją ma 750, pod Strasburgiem 1,100, pod Manheim 1,200, pod Moguncy-ją 1,800, pod Bingen 2,000, pod Koblenz 1,003. pod Koloniją 1,300, pod Schenkenschanz na granicy hollenderskiej 2,150 stóp szerokości. Głębokość dochodzi 5—30, a pod Dusseldorfem 50 stóp. Ren obfituje w ryby, jako to,