page0085

czasu j miejsca takowy modyfikuje ^J); — zaprzeczyć atoli trudno, że równowaga pomiędzy skłonnością do pomnożenia swego rodzaju a wytworzeniem środków do należytego jej zaspokojenia, jest raczej ideałem niż rzeczywistością zwykłej społeczności ludzkiej. Wszędzie widzimy marnowanie głównego tego kapitału społecznego, przez stan bierny, jakoby z naturalnych przyczyn (choroby, kalectwa, klęski elementarne), dalej, przez widoczne już niedbalstwo lub nieumiejętność gospodarczą społeczeństwa (pauperyzm, wagantyzm, proletaryat kryminalny) nakoniec, co jest nieuchronnera następstwem poprzednich przyczyn, przez za wczesny lub gwałtowną śmiertelność ²).

Działalność tych czynników jest powszechna; wynikają one z prawa światowego, któremu jako sile wyższej, społeczność ludzka ulegać musi. Zadaniem nauki jest tylko zbadanie warunków społecznych, przy których rozwijają się te czynniki, aby przez poznanie początków choroby, dojść do wykrycia środków jej właściwego leczenia.

Tu najprzód stawia się pytanie, o ile postęp cywilizaeyi nowoczesnej wpływa na zmniejszenie tych plag i czy rzeczywiście w tym kierunku wpływa?

Odpowiedź na to pytanie, z pierwszego rzutu oka wypada pomyślnie. Porównywając dłuższe peryody czasu, których rezultaty od szczególnych jakich przypadków, zdają się być niezaleźnemi, spostrzegamy, że zmniejsza się śmiertelność, przynajmniej w krajach przodku-jąoych cywilizaeyą ³); z drugiej zaś strony śmiertelność mniejsza jest

') Racjonalnie rozbiera tę naukę ze stanawiska socyaletycznego i prostuje jednostronne zarzuty jćj przeciwników z nowoczesnych szkól eko nomicznycli (Carey, Duhring, Iłastiat i t, p.) Oettingen 1. c. s. 2*18. 254 nast.

*.) O działalności tych czynników, wiadomości ciekawe jakkolwiek z właściwem przywiedzionemu tu autorowi materyalistycznym i ateisty -cym poglądem na społeczeństwo, czytamy w księdze dr. Edwarda Reich „Leber Entartuug des menscblichen Geschlechts, ihre Ursachen und Vor-luitnng“. Erlangen 1868 a także „System der Hygicine“. Pd. I. Moralische und Sociale Hygieine. Leipzig 1870.

³) Legoyt (La France et 1’Etranger etc. vol. I p. 476) powiada: „L’ob*ervation a mis en lumiere un fait de plus consolants, c’est la diminu-tion progressive de la inortalite dans presąue tous les ćt.ats dont la situation economiąue s est amelioree“. We Francj i, gdzie dokładne obliczenia sięgają początku bieżącego wieku, w pierwszych 20 latach zmarło w stosunku

http://rcin.org.pl