page0092

88

nigdy odbyć, bo nicość nie jest przedmiotem, w którymby można czegoś dokonać.

Na to odpowiadamy, że czynność przechodnia wymaga przedmiotu jako kresu swego tylko wtedy, gdy ta czynność powstaje z ruchu, a więc przy przemianie, która ma być dokonana na jakimś przedmiocie. Lecz jeżeli przedmiot czynności przechodniej powstaje w tym samym momencie, w którym się poczyna czynność przechodnia, wówczas przedmiot nie musi co do czasu istnieć przed powstaniem czynności. Takim właśnie jest akt stwórczy, który nie zasadza się na dokonaniu zmiany pewnej w przedmiocie już danym.

W takim jednak razie — ciągną dalej racyonaliści — musiałaby była zajść zmiana wewnętrzna w Bóstwie, bo z niestwa-rzającego byłby się Bóg stał Stwórcą, przybyłby mu przymiot nowy, którego przedtem nie posiadał.

Zapewne, odpowiadamy, zmiana byłaby nastąpiła, gdyby stwarzanie było taką samą czynnością przechodnią, jak lepienie garnka lub cyzelowanie. Jeżeli jednak stwórczy akt nie może byc utożsamiany z powyźszemi czynnościami, wówczas i zarzut sam upada. Jeżeli więc u Boga nie miała nastąpić zmiana wewnętrzna, to akt stwarzania tylko w ten sposób można pogodzić z niezmiennością natury Bożej, że się przyjmie, iż akt stwórczy jest u Boga formalnie wsobny, a tylko co do swego kresu przechodnim. To znaczy, że zamiar stworzenia świata zawsze u Boga istniał, a jako skutek tego zamiaru zjawił się poza Bogiem świat w chwili przez Boga obranej, wskutek czego u Boga żadna zmiana nie zaszła, za to świat, który od wieków istniał u Boga idealnie, począł z czasem istnieć poza Bogiem jako treść konkretna swej idei w^rzorowej w Bogu. Stosunek więc Boga do świata w niczem nie uległ zmianie, cała za to zmiana jest po stronie świata, który oprócz istnienia idealnego w Bogu otrzymał istnienie fizyczne, wyodrębnione od Bożego istnienia¹).

Ma i Herbert Spencer²) niejedno do zarzucenia nauce krea-cyanistycznej. Powiada on, że jeżeli nie można pojąć stworzenia rzeczy z nicości, tern mniej jeszcze da się wyrozumieć stwo-

i) Por. L. J ans sens De Deo creante. Freiburg in Br. 1905, str 139. *) Herbert Spencer: First Principles. London 1904, str. 24 nastp.

http://rcin.org.pl