page0103

NIESKOŃCZONOŚĆ ANAXYMANDRA. 97

mylnem, bo Arystoteles¹) powiada, że wszyscy filozofowie, którzy przyjmowali podobną substancyą, pośrednią między wodą a powietrzem, lub powietrzem a ogniem, tłumaczyli powstawanie stworzeń przez zgęszczanie się i rozrzedzanie tejże substancyi. Ponieważ zaś Anaxymandra wyraźnie wyklucza ²) z liczby tych, którzy tłumaczyli powstawanie jednostek przez zgęszczanie się lub rozrzedzanie substancyi pierwotnój, nie mógł Anaxymander przyjmować substancyi jakiejś pośrednićj między powietrzem a wodą, lub powietrzem a ogniem.

Drugie zdanie utrzymuje, że diretpov jest mieszaniną, w którćj znajdują się wszystkie pierwiastki, jakiekolwiek napotykamy na ziemi Tak Ritter, Lewesi kilku innych, a opierają się na tern, że Arystoteles zwykle wymienia razem Anaxymandra, Empe-doklesa i Anaxagorasa jako zwolenników teoryi, że pierwiastki tego świata wydobywają się z jakiejś pierwotnej masy, w którćj od początku były zamknięte. Tym zaś filozofom przeciwstawia Arystoteles inną szkołę, tłumaczącą powstanie rzeczy przez rozrzedzanie się, lub zgęszczanie jednego wspólnego pierwiastku. Obie szkoły są sobie oczywiście przeciwne, bo według jednćj istnieje mieszanina, z którćj wszystko mechanicznym sposobem się wydziela; — według drugićj nie ma mieszaniny, lecz jest jednolita substancya, która przyjmując rozmaite stopnie gęstości lub rzadkości, wydaje się być tym lub owym przedmiotem. Nowsi pisarze, szczególnićj Ritter i Lew es, nazywają jedną szkołę mechaniczną, a drugą dynamiczną, i są przekonani, że xb dht£ipov Ana-xymandrowe było mieszaniną mechaniczną. Nazwa zaś nie stoi na przeszkodzie, bo chociaż tam wiele substancyj zmieszanych, jednak nazywa się <£itetpcv, bo w mieszaninie zatarły się wszystkie cechy indywidualne, wybitne i nic tam nie można rozeznać. Takie zaś tłumaczenie Rittera i kilku innych, ma za sobą ustęp Arystotelesa przytoczony, a bardzićj jeszcze wyrazy    lub    których

ciągle Arystoteles używa o drcetpov Anaxymandrowem.

Jednakże nie przyjmują takiego tłumaczenia Ze ller, Uberweg i większość historyków najnowszych. Nie przeczą, że wyraz [Aq[Aa albo [At;-.;, może oznaczać mieszaninę mechaniczną, ale dodają, że

^l) De coelo III. 5. *) Phys. I. 4.

http://rcin.org.pl

7