page0129

HEKAKLITA sąd o pitagorasie. 123

nym przesądem, nie zawsze wierzy w to, co widzi i słyszy. Ale oczy i uszy złymi są świadkami; od nich nikt prawdy się nie dowie. Gdzież więc przebywa prawda ? gdzie jćj szukać mamy ? — Odpowiada Heraklit, że są ludzie wyżsi, stojący po nad tłumem, którzy prawdę głoszą. Taki geniusz wybrany, tyle wart co 10.000 ludzi zwykłych, ale z ich wyższych poglądów, tłum zaślepiony korzystać nie chce ¹). Heraklit jednak do tego stopnia nie uznawał żadnćj tradycyi, nie szanował żadnćj powagi, że nawet wielkich ludzi, którzy byli przed nim, lekceważył. Sławnych poprzedników swoich Pitagorasa i Xenofanesa, obniżał niesłychanie za to, że uganiali się za nauką, że ciągle obserwowali a nigdy nie doszli do prawdy. »Nie trzeba przypuszczać, tak woła, że wielowiedza nauczy rozumu, gdyby tego mogła dokazać, mieliby rozum Ile-zyod, Pitagoras, Xenofanes i Hekateos« (historyk z Mi-letu) ²). Szczególnie nie lubił Pitagorasa, który najwięcćj w owych czasach słynął z badań przyrodzonych. Powiada o nim: »Pitagoras syn Mnesarcha, z wszystkich ludzi najwięcej się nabadał, ale z licznych studyów swoich i zapisków, ułożył sobie mądrość, która była wielowiedza a sztuką robienia źle, co w stylu swoim pomnikowym tak wyraża: zoy.r^, zoXu|/,x?{Yjv, y.xx;T£yv(r_/v« ³). Dlaczego tak niepochlebne miał wyobrażenie o charakterze Pitagorasa, nie wiadomo; tradycya przeciwmie pokazuje go człowiekiem szlachetnym, wylanym na usługi rzeczypospolitćj, ustawicznie pracującym nad swojem i uczniów swoich udoskonaleniem moralnem. Jeżeli komu, to Pitagorasowi chodziło o to, żeby razem z uczniami dojść do pełnego rozwoju wszystkich władz duszy. Może Heraklit był źle o nim poinformowany, może też niechęć do swoich obywateli, przenosił na obcych, może też, co prawdopodobniejsze, ciążyła mu jego sława i powaga. Heraklit miał spory zapas uporu i kontradykcyi; cóż dziwnego, że widząc uczoność pożądaną przez wszystkich, widząc jak z niewypowiedzianym zapałem garnęli się wszyscy do rozkwitających pierwocin wiedzy ludzkićj, do historyi, geografii, fizyki, wolał pofolgować swojej żyłce opozycyjnej i potępić zapał powszechny, jeden z najszlachetniejszych w człowieku, aniżeli dać się jemu porwać. Był przekonany, że na tćj drodze

*) Por. Ciem. Alex. Strom V. p. 576. Diog. Laert. IX. ió.

²)    nokviA,a.(łir] vovv ov óióa(Jxu i t. d. Zob. MullacłPa frgm. 14.

³)    Diog. Laiirt. VIII. 0. Mullach'a frgm. 15.

http://rcin.org.pl