page0131

121

stosunek, co mechanika względem nauk fizycznych. Wszystko to prawda bezwątpienia, a jednak nie małą trudność przedstawiało skondensowanie w jasnem określeniu treści i istoty psychologii ; dowodzi tego mnogość próbowanych określeń. Skoro jest ich tyle, znaczy to, że żadne nie wydało się zupełnie zadawalniającem. Obfitość ich wykazuje ich niedostateczność. Żeby nieco ładu wprowadzić do tych usiłowań, zamierzam podzielić określenia psychologii na następujące kategorye:

1)    Określenie ze względu na istotę psychologii; iest to określenie metafizyczne par excellence.

2)    Określenie przez wyliczanie.

3)    Określenie przez metodę.

4)    Określenie przez stopień pewności.

5)    Określenie przez treść.

6)    Określenie przez punkt widzenia.

7)    Określenie przez swoistą cechę praw duchowych.

Przebiegniemy pobieżnie tę seryę określeń, aby skrytykować je i odrzucić prawie wszystkie, gdyż ostatnie tylko wydaje nam się słuszne, to znaczy zgodne z powyżej wyłożonemi ideami.

Określenie metafizyczne jest dziś już nieco archaiczne. Uważa ono psychologię za naukę o duszy. Jestto pogląd już bardzo zarzucony; nowocześni autorowie przyjęli wyrażenie a także ideę Lange’go, który, zdaje mi się, pierwszy, powiedział¹)

^ł) Lange, Historja materyalizmu II, część 2. rozdział 3.

http://rcin.org.pl