121 —
i je zatrzymywać, już duch ulega ich wpływom. Dlatego wszystko, co dziecko otacza, powinno mieć cechę rozsądku.
b) Podtrzymuj i wzmacniaj w dziecku dążenie do prawdy, pomagając mu ją wynajdywać. Odpowiadaj więc na jego pytania w sposób zastosowany do siły jego pojmowania, rób je uważnem na to wszystko, co jest godnem wiedzy, udzielaj mu rzetelnych wiadomości, wykaż mu porządek i ład w naturze, kieruj jego wzrok na wspaniałość nieba, w ogóle zaprawiaj je do rozsądnego zastanawiania się nad naturą, ażeby we wszystkich tworach poznawało rządy Boga, które objawiają się wszędzie nawet w najmniejszej istocie.
c) Używaj wszystkich sposobów wychowawczych do kształcenia rozsądku. Tu osobliwie nadaje się nauka religii, języka ojczystego i realiów.
d) Wykazuj konieczność wiary nawet w naturalnym kierunku; wszelka wiedza na niej się opiera, istotne wykształcenie i nauka są tylko na gruncie wiary możliwe. Tern większe ma to znaczenie odnośnie do nadnaturalnej wiary. Między rozsądkiem a wiarą, nietylko że nie ma żadnej sprzeczności, ale raczej ta jest uzupełnieniem osłabionego przez grzech rozsądku, a rozsądne myślenie samo przez się na nią wskazuje. To bowiem nie jest wr stanie najważniejszych dla całego indywidualnego i socyalnego życia pytań: Skąd, dokąd, dlaczego? rozwiązać dokładnie i tak żeby człowieka zadowoliło; tylko religia może dać prawdziwie zadowalającą, a zarazem też na powadze opartą odpowiedź. Tak rozsądne myślenie prowadzi nas koniecznie do wiary, a przez tę wiarę w Boską prawdę udziela się naszemu duchowemu życiu spokój i uciszenie, a tak zyskuje ono harmonijne wykończenie. Zyskujemy w niej wszechstronne i należyte pojmowanie życia i pewnego przewodnika w całem myśleniu, działaniu i postępowaniu. Pielęgnowanie życia wiary jest więc bardzo wielkiego znaczenia dla jednostki i ogółu, dla duszy i ciała, dla zdrowia i siły całego narodu. Wiara czyni sposobnym do największych oliar, do najwznioślejszych cnót, do najzbawien-niejszych czynów. Z zaumarciem życia wiary zaumiera siła ofiarna i poświęcenie narodu, a ten potem sam ginie we wszystko pochłaniającym egoizmie. Utwierdzaj przeto w młodzieży silną i żywą wiarę, wykazuj przedewszystkiem w nauce