page0138

134

Można więc, choć nie ze wszystkiem słusznie, nazwać ziemię elipsoidą obrotową ¹). Staranne obliczenia osi ziemskich, dokonane w r. 1841 przez BesseFa, dały dla połowy osi ziemskiej większej = 6377397, 15 metrów, dla połowy osi mniejszej = 6356078, 96 metrów, a spłaszczenie = 29^ ₆; podług obliczeń Clarke’a ²) z 1880 r. wynosić ma połowa osi większej = 6378253 + 75 metrów; połowa osi mniejszej = 6356521 + 111 metrów, a spłaszczenie = 293-i ±i przyjąwszy, że cała oś większa = 12755 kim., a cała oś mniejsza = 12712 kim., otrzymalibyśmy ± 43 kim. na spłaszczenie przy biegunach. To spłaszczenie ziemi wyjaśniał Newton w ten sposób, iż masa ziemi niegdyś była płynna lub przynajmniej lepka, bo w tym razie pod wpływem siły odśrodkowej masa jej wypukliła się w okolicy równika a natomiast spłaszczyć się musiała na biegunach, zupełnie tak, jak się to dzieje z kroplą oliwy w eksperymencie fizyka Plateau lub z gliną lepką, mającą zrazu postać kuli, a obracaną na krążku garncarskim. To wyjaśnienie przyjęli za uzasadnione Leopold von Buch, Aleksander von Humboldt³), a w czasach ostatnich Lasaulx oraz Lapparent⁴).

Niektórzy geologowie próbowali wyjaśnić spłaszczenie ziemi przy biegunach działaniem erozyjnem wód nagromadzonych przy biegunach. Wskutek rotacyi ziemi przybiegunowe wody mają rzekomo zabierać z sobą części ziemi obmyte i rozpuszczone, i zanosić je ku pasowi równika, wskutek czego na równiku gromadziłoby się coraz więcej ziemi kosztem wybrzeży przybiegunowych. Wszelako badania okolic arktycznych, dokonane w czasach niedawnych przez Nansena 1 innych podróżników, nie potwierdzają przypuszczenia powyższego tych geologów. Dawniej mniemano, że morza przybiegunowe są względnie bardzo płytkie, i że ich głębokość nie przekracza 300 me-

^l) Por. Prof. Dr M. Neumayr: Dzieje ziemi. Wyd. J. Morozewiez. Warszawa 1906. str. 119.

*) Por. Prof. M. P. Rudzki: Fizyka ziemi. W Krakowie 1909, str. 26.

Ciarkę: Geodesy. Oxford 1880, str. 319.

*) Alex. von Humboldt: Kosmos. Stuttgart 1845.

⁴) A. de Lapparent: La formation de 1’ścorce terrestre. Paris 1907,

str. 15.

Por. nadto: Dr L. Reinhardt: Vom Nebellleck zum Menschen. Miinchen 1907. Bd. I, str. 113 nastp.

http://rGin.org.pl