page0146

Szkarłupnie: Rozgwiazdy (Gwiazdnice, Wężowidła). Liljowce. 107

1 Rząd. Gwiazdnice (Asterida).

Ciało krążkowate, w kształcie 5-pro-miennej gwiazdy, z wyraźnie odgrani-czonemi, płaskawemi ramionami; odbyt na stronie grzbietowej. 500 gatunków żyjących, 60 kopalnych

Tab. 30 fig. 19. Rozawiazda pospolita cz. czerwona (Asterias rubens), wielk. śred. (średnica 10—15, najwyżej 25 cm), z długiemi, płaskiemi ramionami i nóżkami w 4 szeregach; barwy zwykle czerwonej, rządzie żółtawej, bru-natnawej lub fioletowej. Bardzo pospolita w morzach na płc. i zach. Eur.; karmi się mięczakami i zrządza wielkie spustoszenia w ławicach ostryg.

2 Rząd. Wężowidła (Opliiurida).

Ramiona wąskie, wałeczkowate, wy raźnie odgraniczone od płaskiego krąż ka ciała i często rozgałęzione; odbytu niema. Są to najzmyślniejsze ze wszystkich szkarłupni. 700 gatunków żyjących, 50 kopalnych.

Tab. 30 fig. 20. Wężogon długo ramienny (Ophiura longicauda), wielk. śred. (średnio do 20 cm), zielonkawy lub brunatnawy; dość pospolity w morzu Śródziemnem.

II. GROMADA.

Liljowce (Crinoidea).

Ciało kielichowate lub tarczo watę z długiemi, stawowatemi ramionami (promieniami), osadzone na również sta-wowatej łodyżce. Ramiona bywają wielokrotnie gałęziste, a łodyżka z okółkami bocznych wypustek. Strona grzbietowa (dolna) okryta jest szkieletem z wapiennych płytek, brzuszna (górna) miękką skórą. Na brzusznej stronie, między ramionami, znajduje się otwór gęby, zboku w pobliżu niego odbyt; blaszki sitowej nie bywa.

Liljowce są przeważnie osiadłe: przytwierdzają się łodyżką do dna, na całe życie albo przynajmniej na pewien czas. Karmią się drobnemi zwierzętami. Większość (1500 gatunków) należy do kopalnych; z żyjących obecnie 430 gatunków przeważna część przebywa na znacznych głębokościach.

Tab. 31 fig. 1. Pokwit chełbiowy

(Pentacrinus caput medusae), wielk. śred. (clł. łodyżki 48 cm, ramion 10 cm, wypustek 7 cm), jasno żółtawo-brunatny, z dobrze rozwiniętą łodyżką i 5 krotnie gałęzistemi ramionami. W morzach

Indyj Zachodnich, na głębokości 500 m; osiadły.

Rozwierucha albo kędziornica różo

wa (Antedon rosaceus, ryc. 58), wielk.

12    3

Ryc. 58. Rozwój rozwieruehy różowej (Antedon rosaceus): 1 — swobodnie pływająca larwa z pęczkiem (S) i przepaskami rzęsek; 2—larwa starsza z ramionami i łodyżką; 3 — dorosły osobnik, bez łodyżki, czepiający się roślin za-pomocą wypustek grzbietowych.