page0140

Robaki: Pierścienice (Sutoszczety. Skąposzczety. Pijawki). 101

1 Rząd. Sutoszczety (Polycliaeta).

Głowa zwykle wyraźna; zawsze są nóżki z wiązkami długich szczecin, macki i skrzela. Wyłącznie morskie; 1800 gatunków.

Tab. 30 fig. 10. Kosmatnica cz. Zło-torunka kolczata (Aphrodite aculeata), dość duża (dł. 18 cm, szer. 6 cm); ciało wydłużone, jajowate, z oczami i wy-suwalną trąbką, o silnych szczękach; pęczki szczecin po bokach mienią się metalicznym barwnym połyskiem. Pospolita w morzach Eur.; pływa swobodnie, drapieżna.

Tab. 30 fig. 11. Rurówka Spallanza-niego (Spirographis Spallanzani), wielk. śred. (dł. 9 cm), o ciele wałeczkowa-tem, bez trąbki; przy pyszczku 2 płaty z wiązkami barwnych skrzeli. Pospolita w morzu Śródziemnem, mieszka w rurkach wapiennjch; karmi się drob-nemi żyjątkami, które jej do pyszczka napędzają migawki drgające na skrzelach.

2 Rząd. Skąposzczety (Oligocliaeta).

Głowa niezupełnie wyraźna; bez nóżek, macek i skrzeli; szczecinki w dołkach, nieliczne, zwykle w 4 szeregach. W wodzie słodkiej lub w ziemi. 200 gatunków. Pokarm zwykle roślinny.

Tab. 30 fig. 12. Dżdżownica cz. glista ziemna (Lumbricus terrestris), dość duża (dł. 15 — 30 cm), o ciele wydłu-żonem, wrzecionowatem; szczecinki niedostrzegalne gołem okiem; bez oczu. Pospolita w ziemi ornej, ogrodowej i leśnej; karmi się gnijącemi szczątkami roślin, zawartemi w cząsteczkach ziemi, które połyka; spulchnia ziemię; pożyteczna.

Tab. 30 fig. 13. Wrytnica cz. najada trąbkowata (Nais proboscidea), wielk. śred. (dł. 10—13 cm), z przeświecającą skórą, długą trąbką i dłu-giemi szczecinkami. Pospolita w mule wód słodkich.

2 PODGROMADA.

Bańczaki cz. Pijawki (Discophora s. Hirudinea).

Ryc. 51. Przedni koniec ciała pijawki ze szczękami (&), znacznie powiększony.

Bez wyraźnej głowy, szczecin i nóżek; zewnętrzne obrączkowanie gęściejsze, niż wewnętrzne; na tylnym końcu ciała jedna przyssawka, a zwykle i druga na przednim, przy pyszczku; bez osobnych narządów oddychania. Zamieszkują wody słodkie lub słone. Niektóre drapieżne; większość jako pasorzyty zewnętrzne wysysa krew różnych zwierząt. 100 gatunków.

Tab. 30 fig. 14. Pijawka lekarska

(Hirudo medicinalis), dość duża (dł. 10—20 cm), ciało wydłużone, węższe zprzodu, niż ztyłu, płaskie od spodu, wypukłe na grzbiecie; 2 przyssawki; otwór pyszczka z 3 piłkowatemi szczękami, ustawionemi w kształcie gwiazdki (ryc. 51); ząbki szczęk liczne i ostre;

5 par oczu; ubarwienie brunatno- lub czarnia-wo-zielonkawe z 6 po-dłużnemi czerwonawe-mi pręgami na grzbie cie. W czystych wodach stojących; w lecie wyłazi na brzeg i składa jajka w wilgotnej ziemi.

Młode wysysają krew zwierząt zimnokrwistych, dorosłe—ciepłokrwistych. Pijawek używa się, a zwłaszcza używało się dawniej w medycynie, do wysysania krwi chorym.