page0147

108 Szkarłupnie: Jeżowce (Regularne, Nieregularne).

śred. (15 cm), słomiano-żółta, purpurowa lub brunatnawa, z łodyżką tylko zamłodu; dorosłe pływają zapomocą ramion albo pełzają (po dnie, krzaczkach korali i t. p.) zapomocą wypustek grzbietowych. Bardzo pospolity w m. Śródziem.

III. GROMADA.

Jeżowce (Echinoidea).

Ciało kuliste, sercowate lub krążko-watę, bez ramion, okryte całkowicie zwapniałą skórą, która tworzy rodzaj skorupy z nieruchomych tabliczek (rycina 59), ułożonych w 20 szeregach, jak

Ryc. 59. Skorupa jeżowca regularnego, widziana z góry: a—blaszka sitowa, b—tabliczki promieniowe z otworkami dla nóżek, o —tabliczki międzypromieniowe z brodawkami dla kolek.

południki na globusie, po 2 szeregi w każdym promieniu i po 2 między promieniami; tabliczki promieniowe przebite są otworami dla nóżek; tabliczki międzypromieniowe nie mają otworów; na powierzchni skóry kolce zwapniałe, nadające zwierzęciu wygląd jeża, zwiniętego w kłębek. Otwór gębowy znajduje się na stronie brzusznej (spodniej) i bywa zwykle uzbrojony 5 silnemi zębami wapiennemi; odbyt na brzusznej lub grzbietowej; blaszka sitowa jest zawsze. Koło otworu gębowego u wielu znajdują się pęczki skrzeli.

Jeżowce mieszkają przeważnie koło wybrzeży, ale są i głębinowe; karmią się drobnemi mięczakami i skorupiakami, niektóre jedzą także wodorosty; 300 gatunków żyjących i 2000 kopalnych.

1 Rząd. Jeżowce Regularne (Ecliinoidea Regularia).

Ciało mniej lub więcej kuliste, smugi nóżek ciągną się równomiernie od bieguna do bieguna; otwór gębowy na dolnym biegunie, z zębami, odbyt na górnym albo też czasami zboku niego. 150 gatunków żyjących.

Tab. 31 fig. 2. Jeżowiec jadalny (Echinus esculentus), wielk. śred. (średnica poprzeczna do 15 cm); ciało prawie kuliste, ceglasto-czerwone lub bru-natnawe, z odbytem na biegunie i krót-kiemi kolcami barwy białej lub purpurowej. W morzach na płc. od Europy; ikra jego jadalna.

2 Rząd. Jeżowce Nieregularne (Echinoidea Irregularia).

Ryc. 60.

Młody jeżowiec ser-cowaty (Spatangus), z usuniętemi kolcami, widziany od spodu (budowa niere -gularna): zprzodu otwór gębowy, wty-le odbyt.

Ciało mniej lub więcej spłaszczone, okrągłe lub owalne (ryc. 60); otwór gę bowy zwykle nie na końcu osi ciała, lecz przesunięty ku przodowi, z zębami lub bez; odbyt zawsze poza górnym biegunem, na stronie grzbietowej, a czasami nawet na brzusznej. Smugi nóżek tworzą zwykle różyczkę na stronie grzbie • towej. Do 150 gatunków żyjących, z nich część głębinowych.