page0195

185

doświadczalnej, widzę w łonie tej materyi, którą w ignorancyi naszej, głosząc jednocześnie cześć dla jej Twórcy, dotąd bezcześciliśmy, zapowiedź i moc wszystkich form i wszystkich własności życia«.

Przeciwnicy doktryny nie przestawali utrzymywać, że tak materya przyszła jak i dzisiejsza może wydać tylko skutki materyalne, i że nie rozwiązuje się trudności, odkładając rozwiązanie do nieoznaczonego czasu naszej ewolucyi naukowej. I zdaje się, że odpowiedź jest stanowcza, jeśli przyjąć zasadę różnorodności z jej naturalnymi wynikami.

Osądzimy teraz poprzednią doktrynę, posługując się pojęciami, które wyłożyliśmy powyżej. Krytyka materyalizmu, jaką dać mamy, nie jest taka sama jak ta, którąśmy streścili. Oś dyskusyi jest przemieszczona.

Najpierw zarzucamy materyalizmowi, że przedstawia sią jako teorya, wyprowadzająca świadomość z przedmiotu. Zarzuciliśmy już idealizmowi, że przedstawia się jako teorya stwarzająca przedmiot przez świadomość. Błąd obydwuch systema-tów wytworzył się w kierunkach odwrotnych, ale jest jednakowo poważny. Świadomość » przedmiot jej, powiedzmy to raz jeszcze, stanowią rozdział największy, jaki dokonać można w dziedzinie poznania: równie niesłusznem jest sprowadzać pierwszy termin do drugiego, jak drugi do pierwszego. Żeby sprowadzić jeden do drugiego, trzebaby naprzód wynaleźć dla nich drogę pokrewieństwa lub inną tożsamość ich istoty, co nie istnieje.

http://rcin.org.pl