page0198

190

Roesner — Róg

posłował do króla szwedzkiego. Po zdobyciu miasta uwięzili go Szwedzi, za to iż był wierny Augustowi II, i że generałom tego monarchy wydał kassę; wypuścili zaś go na wolność za okupem wynoszcząeym 16,000 złotych. Jeszcze za swą wierność ku temuż Augustowi miał co cierpieć Roesner od Józefa Potockiego, wojewody kijowskiego, który jako stronnik króla Stanisława Leszczyńskiego, wpadł był do Torunia. Znał gruntownie historyją i prawo, język polski, niemiecki, francuzki, łaciński i grecki. Jako jednemu z najuczeńszych, najcnotliwszych i najreligijniejszych ludzi swego wieku, oddał Roesnerowi świadectwo jezuita Hanneberg w swem dziele pod tytułem: Demonstratic seplicoUis (Poznań, 1723). To jednakże nie przeszkodziło, iż ci sami jezuici z powodu rozruchów wszczętych przez młodzież ewangelicką i katolicką w Toruniu 1724 roku, obwinili Roesnera najniesprawiedliwej, jako głównego prze-wódzcę tych zamieszek, wytoczyli całemu miastu głośny proces i wyjednali haniebny wyrok, na mocy którego cnotliwy Roesner ścięty został w Toruniu dnia 7 Grudnia 1724 roku. Obszerniejsze szczegóły całej tej smutnej sprawy podaje Adr. Krzyżanowski w dziele: Dawna Polska (tom II, Str. 148—225).    F. M. S.

Róg. Wyrostki napotykane na głowie niektórych zwierząt, służące za broń zaczepną i odporną, nazywają się rogami. Rogi znajdujemy głównie u zwierząt ssących przeżuwających, lecz i tutaj tylko samcy zwykle mają rogi, samice zaś albo są bez rogów albo mają rogi mniej wykształcone i odmiennej postaci. Rogi właściwe wewnątrz są próżne, w massie swojej przeświecające, osadzone na wyrostkach kościanych z kości czołowej biorących początek; takie rogi znajdujemy u wołu, kozy, owcy i t. d., rodzina zaś jeleni opatrzona jest rogami petnemi, osadzonemi na kości czołowej, które też zwierzęta corocznie tracą i na ich miejsce nowe zyskują; rogi tego rodzaju składają się głównie, podobnie jak kości, z fosforanu wapna. Rogi właściwe mają budowę włóknistą a skład chemiczny podobny jak kopyta, pazury, powłoki dzioba u ptaków, włosy, pióra, naskórek. Materyja rogowa składc się z wodoru, tlenu, węgla, azotu i siarki; tej ostatniej zawiera się więcej niż w innych ciałach pochodzenia zwierzęcego. Materyje rogowe ogrzewane, najprzód topią się, następnie płoną jasnym płomieniem, wydając gazy, które zapachem swoim przypominają produkta suchej desty-lacyi ciał azotowych. W gorącej wodzie miękną i w tym stanie różne części dają się spajać przy mocnem ciśnieniu. Działaniem pary mającej temperaturę nad 100° C. powoli się rozpuszczają; rozpuszczają się one z łatwością w potażu gryzącym; kwasy mineralne rozkładają je. Róg używa się w rozmaitych celach technicznych a szczególniej na wyroby zwane rogowemi. Ponieważ rogi krów', wołów, bawołów, kóz, baranów i gieraz w większej części długości są próżne i tylko w niewielkiej odległości od końców pełne, przeto nie mogą one służyć na wyrób większych lub znacznej grubości przedmiotów^ Głównemi przedmiotami z rogu wyrabianemi są: rogi myśliwskie, grzebienie, tabakierki, główki do lasek, rączki u parasoli, munsztuki do cybuchów, oprawy noży i scyzoryków', guziki i t. p. Odciąwszy piłą część próżną rogu od pełnej, z ostatniej tokarz może wyrobić na tokarni różne drobne przedmioty, używając w pomoc raszpli, pilników i w razie potrzeby skrobaczki. Użycie części próżnych rogów polega na własności materyi rogowej, stawania się za ogrzaniem giętką i miękką i zachowywania po oziębieniu nadanej postaci. Na tern zasadza się wyrób rożków do prochu, na które róg całkowity tylko się przypłaszcza i powierzchnia jego wygładza. Większej jest wagi pomieniona własność, gdy idzie o przygotowanie z rogu piat na wyrób grzebieni i t. p. przedmioty