page0208

200

Sejmy

kraju, gdy szło np. o zapobieżenie jakiemu nieszczęściu, a trzeba było prędkiej rady. Gdy Witold zabiegał o koronę litewską, sejm Małopolski w Korczynie radził, a Wielkopolanie na (o się nie gniewali, bo czuli że bracia staną za prawem Korony jako przynależy. W sprawie zresztą Witolda, Małopolska więcej in-teressowana była, wszakże to ona przeprowadziła głównie wybór dynastyi litewskiej na tron polski. Nareszcie, ważna cecha panowania jagiełłowego: sejmować zaczyna Litwa, przyzwyczaja się powoli do urządzeń i wolności polskich, przyjmuje od Korony szlachtę i herby, a z nią całe nowe życie, nowe zasady, nowe prawo. Pierwszy sejm litewski wspólny z Koroną jest w Horodle r. 1413. Potem krew z krwią płatając król, sejmy koronne gromadził nawet na Litwie, oczywiście na pograniczu, jak niegdyś w Horodle, w mieście Rusi koronnej. Taki był ów sejm w Brześciu r. 1426, na którym spraw^rę następstwa tronu dla syna król podnosił. Powaga sejmów była tak wielka, że nawet król postanowieniom ich oprzeć się nie mógł. W Łęczycy zaręczenie owo dla syna, które dla króla dali senatorowie w Brześciu, „zdrapali” mówi Bielski, bo król nie chciał swego dotrzymać słowa, że zwolni rycerstwo z ciężarów. Kardynalne elementarne prawo każdej wolności, a więc i polskiej, wolność osobista, wyrobił sejm w Jedlny za to następstwo królewicza. Władysław Jagiełło niepotrzebnie się troszczył o to dziedzictwo; interessem Korony było zatrzymać dynastyję jagiellońską na tronie, nie ustępował więc z bojaźni jakby się to na pozor zdawało, żeby nierozdrażniać senatorów koronnych, ale ustępstwem tern dawał hołd idei narodowej, organizującej się wolności, która żądała dla siebie pewnych rękojmi. Nie słabosć królów, nie ich niedołęztwo, albo dobra wola, jak dowodzili niektórzy statyści polscy zeszłego wieku, nie wnikając w logiczny bieg wypadków, ale ten sam właśnie logiczny ich bieg, całą siłę prawodawczą w łono sejmów e przenosił. Nareszcie nie byli to zuchwali posłowie i niesforna młodzież, która domagała się ustępstw na koronie, ale byli to dostojni senatorowie, mężowie zasłużeni narodowi na wszystkich stanowiskach, ci to wyrabiali prawa, instytucyje, jako męż iwie dojrzali i zacni pa-tryoci. Byli to wielcy biskupi, jak Zbigniew Oleśnicki, przez wiek całą potem moralny naczelnik naszego Kościoła, Mikołaj Trąba, Wojciech Jastrzębiec; byli to hetman i sił zbrojnych narodu, posiwiali w radzie i w boju, Mikołaj z Michałowa, Jan z Czyżowa, Jan z Tęczyna, Jan z Tarnowa; kanclerze, Jan Szafraniec, Władysław z Oporowa i t. d. Naród przez pośrednictwo najznakomitszych sw^roich synów urządzał nowe prawo społeczne, ogólne, silniej wiążące w jedność odrębne części Korony i stanowił sejmy jako organ siły i władzy, jako symbol majestatu narodowego.—Nowa epoka dla instytucyi nastaje z panów aniem Kazimierza Jagiellończyka. Najprzód wzbranianie się króla co do przyjęcia korony i z tego powodu długie bezkrólewie, pozwala przez lat kilka rządzić się samemu narodowi. Czasy to podobne zupełnie do bezkrólewia po Ludwiku, przed koronacją Jadwigi, z wielką różnicą wyrobienia się narodowego. Nareszcie przyjmuje koronę Kaźmierz i raz wraz sejmować musi. Z jednego kraju przejeżdża do drugiego, z Polski do Litwy, z Litwy do Polski, z sejmu na sejm i ciągle w podróży. Król albo na łowach, albo na sejmach, albo jak potem na wojnach. Weźmy pierwszy lepszy rok jego panowania. Na początku r. 1451 np. „Król w^r Wilnie sejmował z Litwą, którzy radzili jakoby Podole i inne wołyńskie zamki wymogli na Polakach (Bielski).” „Lecz iż to widzieli z trudnością być wielką, większa się ich część na to zgadzała, aby temu dali pokój.Jednakże niektórzy Litwini radzi byli założyć około tej sprawy sejm wspólny z Polakami w Brześciu na św. Stani-