page0232

994    Rolnicze szkoły — Romagnosi

geografiję, religiję, Ujęte w odpowiednich granicach; druga zaś część obejmuje teoryję gospodarstwa wiejskiego. Aby uczeń w tej ostatniej nauce mógł należyty postęp uczynić, powinien być pierwej do tego przygotowanym, a zatćm obeznać się z zasadami historyi naturalnej, chemii rolniczej i fizyki. W takim razie łatwiejszym staje się do przyjęcia wykładu zasad rolnictwa, ogrodnictwa, uprawy łąk, hodowli bydła i ogólnej weterynaryi, które to nauki są głównemi we wszystkich szkołach rolniczych. Wielkiej też wagi dla szkół rolniczych jest: miernictwo, rysunek, buchhalteryja, prawodawstwo rolnicze. Cz-as trwa-nia nauki w szkole rolniczej nie może być krótszy jak lat trzy. Na przewodniczącego takiej szkole wybierać należy gospodarza praktycznego, posiadającego gruntowne wykształcenie, któregoby dawniejsza działalność służyć mogła za rękojmie jego moralności i ludzkości; do niego należy kierowanie zakładem i wykład niektórych przedmiotów teoretycznych najgłówniejszych. Przy czynnym i zdolnym przewodniku wystarcza jeden nauczyciel do wykładu nauk i dozoru nad uczniami. Najstosowniejszy wiek uczniów wstępujących do szkoły jest od lat 16 do 20; młodsi i starsi nie powinni mieo wstępu, pierwsi jako nie-posiadający jeszcze dość siły do wykonywania wszystkich prac rolniczych, drudzy jako mogący mieć nałogi szkodliwe dla innych. Liczba uczniów rzaako może przechodzić 12, gdyż nie zawsze można większej liczbie dostarczyć zajęcia praktyczne. Od tego wszystkiego zależy pomyślne rozwijanie się szkoły, na co wpływa także oznaczenie jak najniższej opłaty za utrzymanie, a koszta na nie powinny być w jak największej części zaspokajane -z zarobku wycho-wańców, i dla tego rozkład nauk powinien być tak urządzony, aby uczniowie

3- letni wyłącznie praktyką byli zajęci. Wniektórych szkołach rolniczych trzymają się tej zasady, ze uczniowie po ukończeniu szkopy, zobowiązują się bezpłatnie przez rok szkole poświęcić swą pracę. Zasługa założenia pierwszej szkoły rolniczej należy się Fellenberg'ow., który takową w r. 1804 urządził w Hof-wyl. Szkoła ta wzorowa,, która przez lat 30 przeszło, pod przewodnictwem Wehrli’ego kwitnęła i około 3000 wykształciła wychowańców, wywołała najprzód podobny zakład w Wirtembergskiem. W Hohenheim współcześnie z akademiją powstała szkoła rolnicza dle wieśniaków, której owoce tak się okazały pożytecznemi, że rząd uznał za konieczne założenie dwóch szkół podobnych w Ellwangen i Ochseahausen. Od tego czasu ugruntowało się przekonanie o użyteczności szkół rolniczych i zaczęto je zakładać we wszystkich państwach Europy. Niemcy oprócz szkół mających za przedmiot jedwabm-ctwo, uprawę łąk, owczarstwo, posiadają 35 szkół rolniczych, z których 20 przypada na królestwo pruskie. Liczne szkoły rolnicze istnieją w Rossyi, w królestwie polskiem jest ich cztery, a mianowicie w Końskowoli, Niegłosach (pod Płockiem), Weronowie (pod Radomiem) i w Radomsku, a dawniej w Wawrzysze-wie (pod Warszawą), do których przyjmowaną jest młodzież wszystkich stanów w wieku od lat 13 do 18, za opłatą rs. 50 rocznie. O urządzeniu szkół rolniczych czytaj: Schinz, Errichtung landwirlschaftlicher Schulen (Aarau, 1845); Lobe, Die landwirthschaftlichen Lehranstalten Europas (Sztutgart, 1849).

Roma, ob. Rzprn.

Romagnosi (Jan Dominik), filozof i prawnik, ur^fizk, się roku 1761 w Sal-so-maggiore pod Placencyją (w b. ks. Parmy), uczył się od r. 1775 w kollegi-jum Alberoni w Placencyi, a od roku 1781 na uniwersytecie w Parmie, gdzie w roku 1786 otrzymał bakaiaureat prawniczy. Sporowi naukowemu zawdzięczamy ukazanie się dzieła jego: (tenesi del diritto penale, (Medyjolan, 1791;

4- *e wydanie ż dodatkami autora 1832, Florencyja), które później w świecie