page0237

227

ilości. Otóż takim jest człowiek w swej duszy rozumnej. Żadna odległość nie ogranicza jej idei; jedna z jej myśli jest rozleglejszą, aniżeli wszechświat. Po za rzeczywistemi przestrzeniami, wyobraża sobie przestrzenie możiiwe, a po za wszyst-kiemi możliwemi pojmuje światy bez miary. „0-gromy ciał niebieskich, jak słusznie zauważa ks. Morawski, mało w tej kwestyi znaczą. Miarą wartości istot nie jest w pierwszym rzędzie ich wielkość i waga, ale doskonałość, czyli stopień bytu. Najmniejsze żyjątko, w którem połysk świadomości świta, najlichszy robaczek ziemski, który czuje, w którego subjekcie odźwierciadia się świat przedmiotowy, więcej jest wart, wyżej stoi w świecie, niż taka bryła materyi jak księżyc, jeśli na mej życie nie mieszka. Cóż dopiero powiedzieć o istocie rozumnej, wolnej, poznawają-cej Stwórcę.¹* (Tamże str. 173).

Człowiek w swym umyśle jest większy, niż wszystkie niezmierzoności! on przebiega więcej niż siedmdziesiąt pięć tysięcy mil na sekundę; w mgnieniu oka, nie opuszczając ciała, które ożywia, przebywa niezmierzoność we wszystkich kierunkach, przerzuca się ze świata materyalne-go w świat duchowy, ze sfer zmysłowych w sfery umysłowe, ze skończoności w nieskończoność; — słowem z przestrzeni, w której działa, widzi pod sobą wszystkie przestrzenie.

Człowiek jest większy nad wszystkie przestworza; ale czy czas nie zniszv-zy tej wielko-

15*

http://rcin.org.pl