page0242

238

niektórzy mieli grawitacyę, inni inne siły, któreby miały za zadanie wywoływać bezustannie ruch w ciałach^J), a zarazem być pniem wspólnym, z którego wyrastają siły szczegółowe.

Dynamizm przesadny spotykamy już w szkole Pytagorasa i Eleatów. Podług Pytagorasa liczba znajduje się nie tylko we wszystkich tworach, lecz jest ona ich duszą, harmonią, i to zarówno na ziemi jak i w ciałach niebieskich, wśród których panuje ona tak, jak harmonia liczb w muzyce. Napewno jednak nie wiemy, jak należy rozumieć myśl Pytagorasa, czy liczby rzeczywiście miały tworzyć istotę rzeczy, czy też chodziło po-prostu o to, iżby w przeciwstawieniu do szkoły jońskiej, która uwzględniała w rzeczach tylko samą materyę i jej rodzaj, baczono przy badaniu jestestw materyalnych na ich stosunki idealne, celowe, na harmonię i zgodność części, opartą na stosunkach liczb. To drugie przypuszczenie wydaje się być więcej uzasadnione.

Z pośród Eleatów głównie Zenon w celu obrony systemu swego przytaczał argument, że istnieje ilość nieskończona punktów nierozciągłych, wskutek czego nie mogą istnieć rzeczy rozciągłe, ani przestrzeń konkretna, ani też ruch ciał w niej zawartych.

W pewnym względzie możnaby i Platona z racyi jego nauki o ideach samoistnie bytujących tutaj zaliczyć. Wszelako dynamizm przesadny bezsprzecznie Leibnizowi zawdzięcza swój początek w formie wykończonej jako pewien system. W polemice swojej z Kartezyanami doszedł Leibniz do wniosku, że rozciągłość sama nie może być istotą materyi, a nadto, że istnienie rzeczy złożonej wymaga istnienia uprzedniego jej części składowych, a te nie mogą być rozciągłe, bo inaczej byłyby złożone z części. To też Leibniz przyjmuje jako składniki ostateczne rzeczy atomy fizycznie proste, a więc nierozciągłe, nie-

*) Por. Jahr: Urkraft oder Gravitation. Berlin 1899.

H. Poincaró: La science et hypothńse. Paris 1906, str. 129 nastp.

P. Duhem: L’ćvolution de la mścaniąue. Paris 1905, str. 25 nastp.

W. M. Kozłowski: Zasady przyrodoznawstwa w świetle teoryi poznania. Warszawa 1902, str. 136 nastp.

T. Pesch S. J.: Die grossen WeltrStsel. Freiburg in Br. 1907, t. II, str. 422 nastp.

http://rcin.org.pl