— 229 —
powoli naprzód, okazywać radość nawet przy najmniejszych rezultatach i obudzać przez to śmiałość, odwagę, zastosowy-wać często i w rozmaity sposób to, co już zostało wyuczonemu Trzeba się slarać pozyskać sobie takie dzieci przez miłość i uprzejmość. Nauka musi się niemi zajmować zosobna, pojedynczo, jeżeli chce coś osiągnąć. Przy wytrwałości połączonej z miłością mogą być jeszcze takie dzieci wykształcone na pożytecznych członków ludzkiego społeczeństwa, okazują one szczególniej wielką zręczność do wszelakich ręcznych robót w domu, ogrodzie i warsztacie.
Jest bardzo korzystnem, jeżeli się dla takich umysłowo słabych dzieci osobne klasy zaprowadzi, gdzie indywidualne postępowanie może być wszechstronnie zastosowane. Przez co nieraz staje się to możliwem, że ich siły umysłowe obudzają się do tyła, iż później mogą ze skutkiem uczęszczać do zwykłej szkoły.
4. Wychowanie dzieci zaniedbanych. Takie dzieci, które są moralnie zepsute bądź wskutek winy rodziców, bądź przez zgorszenie, bądź przez nieszczęśliwe okoliczności' (ubóstwo, nieszczęście i 1 p.), najlepiej jeżeli zostaną umieszczone w zakładach poprawczych, gdzie przy pomocy religijnego wpływu i odpowiedniej pracy, pozyskują znowu ducha, serce i wolę dla tego, co wzniosłe i szlachetne, przez pełen miłości ale ścisły nadzór zatamowuje się w nich sposobność do brania udziału w złem, a przez konsekwentny przykład wychowawcy i całego otoczenia, przez pouczenie i przyzwyczajenie może dobre znowu uzyskać przewagę. Dobre, duchem religijnym ożywione kierownictwo takiego zakładu może niejedno takie dziecko zupełnie moralnie uzdrowione zwrócić rodzinie, tak, że później staje się ono całkiem użytecznym człowiekiem.
Wychowanie cieleśnie albo duchowo anormalnych dzieci odbywa się najskuteczniej w specyalnych zakładach wychowawczych- zakładach dla ślepych, głuchoniemych, idyotów i domach poprawy. Rodzina, państwo i Kościół mają jednakowy obowiązek zajęcia się temi pożałowania godnemi istotami, ażeby ich smutny los o tyle, o ile to tylko jest możliwem zmienić. Wielu szlachetnych przyjaciół ludzkości już od dawna poświęcało- im swoją uwagę, a wielu z nich ofiarowało im swoje cielesne i duchowe siły, ba nawet swoje