page0337

333

słowa Okena (-f-1851)¹) »Das Licht bescheint das Wasser und es ist gesalzen. Das Licht bescheint das gesalzene Wasser, und es lebt«. Także Reil (-J-18I3) popierał silnie teoryę hylozoizmu. Dopiero G. R. Treviranus rozpoczął szereg wybitnych witalistów, do których należy zaliczyć Autenrietha, Tiedemanna, Bur-dacha, K. E. von Baera, R. Wagnera, Jana Mullera, u nas Jędrzeja Śniadeckiego²), który zwrócił uwagę na fakt, że tylko niektóre pierwiastki wchodzą w skład organizmów, czyli są »odżywne«, nie same przez się, lecz pod wpływem »siły organicznej«. która niegdyś została nadana materyi. Pogląd Śniadeckiego wywarł nie mały wpływ na J. Mtillera.

Treviranus³) przyjął pojęcie materyi od Kanta, skąd w dalszym ciągu doszedł do przekonania, że życie jest dla materyi czemś obcem; zmiany mechaniczne i chemiczne w organizmach są takie same, jak w materyi nieożywionej; atoli w organizmach ulegają te siły kierownictwu bezpośredniemu siły życiowej. Jan Muller mniemał, że siła życiowa kieruje całym organizmem łącząc jego części i ich działanie w całość harmonijną, sama będąc niezawisłą od tych sił. Siła życiowa działa celowo, ale nieświadomie; przy rozkładzie zaś organizmu rozpływa się ona w przyrodzie w swych przyczynach ogólnych. Jednak ani nauka, ani doświadczenie nie mogą nam powiedzieć nic pewnego, w jaki sposób dostaje się siła życiowa do organizmu.

Poglądy K. E. von Baera⁴) przypominają bardzo żywo dawne idee animistyczne Arystotelesa. Podług Baera nie da się jedność objawów życiowych w organizmie wyrozumieć ze skutków, właściwych materyi jako takiej, i dlatego w tworach żywych to, co jest w nich duchowego, jest w nich czemś pierwszem i musi się niejako ucieleśnić, aby mogło na zewnątrz objawiać swe istnienie. Proces więc życiowy bynaj-

‘) Ok en: Lehrbuch der Naturphilosophie. II Aufl. Jena 1831; tegoż: Zeugung. Bamberg 1805.

*) Jędrzej Śniadecki: Teorya jestestw organicznych. Cz. I, 1804, -Cz. II, 1811. Por. Dr. A. Wrzosek: Zarys życia Jędrzeja Śniadeckiego i krótki rozbiór jego »Teoryi jestestw organicznych®. Poznań 1905.

*) Treviranus: Biologie oder Philosophie des Menschen. — 1844, Bd. I, str. 17. 21, 24.

⁴) K. E. von Baer: Welche Auffassung der lebenden Natur ist die richtige? Berlin 1862 (str. 44 — 46).

http://rcin.org.pl