page0340

333    Rossyjska literatura

kwitnęła poezyja historyczna; wzór takiej poezyi przedstawia Słowo o pułku Igora (ob. Igora wyprawa na Połowców). Czytania treści religijnej obejmowały pisma zbiorowe, znane pod imieniem Złofosłrujów, Złofoasfów, łzma-ragdów; tudziez żywoty świętych greckiego kościoła (czciji minei (ob.), prologi i t. p.), opowiadania biblijne (pcileje); pisma zbiorowe pod nazw^rą Pszczoły, stanowią przejście od duchownej do świeckiej literatury, podzielone zwykle na rozdziały treści moralnej (np. o bogactwie i ubóstwie; o cnocie i złości; o prawdzie i t. d.). Wiadomości z dziejów powszechnych mieściły w^r sobie tak zwane chronografy (ob.), z greckich po większej części kronik wyjęte; wypadki krajowe opisywano w miejscowych latopisach; wyciągi z tychże podług panowania książąt i carów nazywały sic slepienne księgi (podług stopni). W XV wieku latopisarstwo moskiewskie przybiera charakter urzędowy, prowadzone na dworze wielkich książąt; w XVI wieku przez zapiski razriadne zastąpione, w których djakowie (sekretarze), wypadki dworskie i czynności służbowe bojarów zapisywali. W tymże wieku pojawiają się pamiętniki historyczne (zapiski); taktem jest dzieło księcia Kurhskiego (^b. KurbskiO panowaniu cara Iwana IV Groźnego. W XVII wieku działalność kronikarska ustaje zupełnie prawie; na pierwszem miejscu widzimy zapiski, z których znaczniejsze: Abrahama Palicyna, Oblężenie monasteru Troickiego i ciekawe dzieło pod tytułem: O Rossy i za cara Alexego Michałowicza, napisane w .Szwecyi przez Kotoszy-china (ob. Koloszychin). W XVII wieku dała się czuć potrzeba przeglądu całkowitej historyi rossyjskiej; w Kijowie wyszedł z druku zbiór opowiadań z dziejów Rossyi do czasów Fiedor* Alexejewicza doprowadzony; zbiór ten (Synopsis) był dziełem archimandryty kijowskiego Innocentego Gizcla (ob.) i przez długi przeciąg czasu jedyną księgą elementarną. Właściwa świecka czyli lekka literatura składa się z powieści, które wraz z innemi dziełami stanowiły treść pism zbiorowych (rękopiśmiennych); znaczna ich liczba ma bezwątpienia, pochodzenie cudzoziemskie; z tych jedne ze Wschodu przyniesione (np. O królu Si-nagryppie i mądrym Akirze, wzięta z powieści arabskich Tysiąc i jedna noc); drugie z zachodu przez Polskę zaleciały (np. Dowa królewicz, z włoskich romansów rycerskich . Formę powiastek przybierały także legiendy treści pouczającej (np. muromska legenda O księcu Piotrze i księżnej Fewronii), tudzież opowiadania satyryczne, w których dowcip ludowy uwydatniał wady swego bytu społecznego; wzór takich opowiadań przedstawia satyra na niesprawiedliwych i przedajnych sędziów, pod tytułem: Sąd Szcmiaki. Lud prosty miał swoją ustną poezyję, z pieśni i skazek (powiastek ludowych) składającą się. Pieśni ludu są treści bardzo różnorodnej; najważniejsze z nich, pieśni historyczne. Bohaterowie z drużyny wielkoksiążęcej, walczą z ludami azyja-tyckiemi, którzy występują już to jako wojsko niezliczone, już to w postaci istot fantastycznych (np. Smok Góry nic z): zbierają się bohaterowie zwykle wkoło wielkiego księcia Włodzimierza Krosnem słońcem zwanego; ten wyprawia dla nich wspaniałe uczty, następnie dia dokonania bajecznych czynów, rozsyła po świecie. Z pomiędzy takich idealnych bohaterów, największą u ludu wzietość mieli Ilija (Elijasz) Muro mieć (bohater-włościanin), Dobrynia >Ti-kitycz (bohater-bojar) i Alosza Popowicz. Oprócz tego książęcego cyklu pieśni historycznych, które na Rusi południowej początek swój wzięły, istniał inny jeszcze cykl pieśni, należących do Rusi północnej czyli nowogrodzkiej. Tu zamiast dworu książęcego albo drużynfji na oddalonem tle uwydatnia się gmina i wiece; bohaterami pieśni pojawiają się odważni, pełni ducha przcdsiębierczego goście’’ (kupcy) i .,pow;olnicy” nowogrodzcy. Takiemi są pieśni pod tytułem;