page0385

NAZWY WŁASNE W LITERATURZE PIĘKNEJ

-marco-gorzałczański w „Mięsopuście" (1622), Włodzimierz Stanisławowicz Nadwułapach-Slużyłło u Struga;

i)    kontrast stylistyczny imienia i nazwiska, np. Filomena Dyndalska, Eneasz Pirożkiewicz u Prusa; Armandel Tumidajczyk u Struga;

j)    kontrast między nobliwym tytułem a nazwiskiem motywowanym przez wyraz potoczny, pospolity, nawet wulgarny, np. baron Panto-flowicz, książę Gwizdalski u Prusa; hrabina Zdzirska z domu Pępska, ksiądz kanonik Mydło u Struga;

k)    sprzeczność między sądem sformułowanym expressis verbis a sądem sugerowanym przez nazwę przy je] odczytaniu jako znaczącej, np. u Struga: prezes Racjonalnych Ziemian, Dyrdymała; znany malarz religijny, Bluźniewierski; ksiądz prałat Świętokradzki;

l)    sprzeczność treści zawartych w tekście z naszą wiedzą o autentycznych obiektach nazewniczych (funkcjonowanie nazwy w ramach poetyki „świata na opak"), np. Zawiozłem zaś do Bochni kilka beczek soli (literatura sowizdrzalska); pani Godiwa Sztukamięs z opery w Chrzanowie, doktor Farsz, docent astronomii przy uniwersytecie w Boguminie (Strug);

m)    użycie autentycznych nazw własnych w kontekstach nietypowych dla ich zwykłych zastosowań, np. Czerwiec nastanie ud jutra za dwie niedzieli w Łęczycy („Minucje sowiźrzalskie").

Jak wynika z powyższych przykładów, nurt groteskowo-ludyczny wiąże się z różnymi zjawiskami i kategoriami stylistycznymi o nie zawsze precyzyjnych, często krzyżujących się zakresach, jak: komizm, groteska, parodia, satyra, ironia, kalambur itp. Może się on przejawiać w różnych formach rodzajowych i gatunkowych (najczęściej chyba w humoreskach), towarzysząc zwykle innym nurtom. Linię rozwojową tego nurtu w literaturze polskiej wyznaczają w ogólnych zarysach przywołane tu nazwiska i tytuły. Jego przejawy można odnaleźć iuż w literaturze sowizdrzalskiej. Wyraziście reprezentowany jest w „Wielkim dniu" i „Zakopanoptikonie" Struga, ale i tam współistnieje z innymi nurtami.

NURT FANTASTYCZNO-BAŚNIOWY

Potrzeba wydzielenia tego nurtu uzasadniona jest wyłącznie specyficznymi obiektami świata przedstawionego, do których odsyłają nazwy literackie. Mogą one być: a) fantastyczne, nie mające związku z realną rzeczywistością, np. skrzaty, wodniki, wampiry, duszki, „zwierzątka-wy-myślątka", jak w niektórych utworach Wojtyszki czy Szelburg-Zarembi-

381