page0383

NAZWY WŁASNE W LITERATURZE PIĘKNEJ

czne (por. Nierobot, Cedzimleko, Gryzisyr — pasterze z „Dialogu na Boże Narodzenie", XVII/XVIII w.), publicystyka „Monitora", komedia oświeceniowa, komedie Fredry i Bałuckiego, powieści satyryczne Bałuckiego, Lama i Struga, humoreski Wilczyńskiego i Jordana (Juliana Wieniawskiego). Refleksy tego nurtu odnajdujemy też w powieści oświeceniowej (por. „Jan z Tęczyna" Niemcewicza: Szperalski, Latalska, Sklepowski), u Mickiewicza (Płut, Buchman), Słowackiego (Rzecznicki, hrabia Respekt), Korzeniowskiego (np. w „Kollokacji": Zagartowski, Pożyczkowski, Smyczkowscy), Bujnickiego (Latawicki, Ciemiężycki, Rubasznicki), Dzierzkowskiego (Lisiecki, Krętowicz), w utworach Sienkiewicza, Prusa, Dygasińskiego i Żeromskiego, a nawet w literaturze współczesnej (Taplary w „Konopielce" i Wydmu-chowo w „Awansie" Redlińskiego). Środkami językowymi specyficznymi dla tego nurtu posługuje się chętnie literatura dla dzieci i młodzieży, por. seria nazwisk „zawodowych" u Poraziriskiej: Dratewka — szewc, Napar-steczek — krawiec, Deseczka — stolarz, Kremówka — cukiernik, Lepiglina — garncarz; u Niziurskiego: Anatol Surma — saksofonista, Albert Flasz — przestępca i alkoholik.

Rodowod nurtu semantycznego w literaturze polskiej nie został jeszcze dokładnie zbadany. Ma on pewną analogię w nazewnictwie uzu-alnym w grupie przezwisk. Impulsem do jego powstania była jednak zapewne literatura obca. W początkowym okresie (do XVIII w.) można tu mówić o wpływie komedii klasycznej, greckiej i rzymskiej. Komedia polska XVIII w., kontynuując te tradycje, pozostaje pod silnym wpływem publicystyki „Monitora", który wiele pomysłów czerpał z angielskiego pisma „Spectator" i z francuskiego „Spectateur". Późniejsza literatura odwołuje się już do polskich wzorów.

NURT GROTESKOWO-LUDYCZNY

Między nurtem semantycznym a groteskowo-ludycznym istnieje strefa przejściowa. Niezbyt ostrą granicę między nimi wyznacza dominacja funkcji semantycznej w nurcie semantycznym lub ekspresywnej w nurcie groteskowo-ludycznym. Takie przesunięcie akcentów można zauważyć porównując nazewnictwo „Monitora" (Hendzel 1960) z nazewnictwem „Wiadomości Brukowych" (Wyka 1960, Rzepka 1961). O specyfice omawianego tu nurtu decyduje szczególny akcent położony na nazwę jako znak ekspresywny, który ma przyciągnąć uwagę czytelnika. Nazwy stanowią tu przedmiot zabawy językowej i dlatego przeważają nazwy

379