page0339

331

Serpanki — Serra

A. Muchlinski, wyprowadza ten wyraz z serbskiego serpenek, złożony z ser głowa i penck gatunek gazy jedwabnej przezroczystej: serpenek zawi-cie na głowę z materyi kosztownej jak noszą, żydówki: ztąd i nasza sierpianka. Serbend i Serposz u Persów i Turków są stroje głów niewieścich: pierwsza oznacza przepaskę na czole, a druga czapeczkę, czepiec wełniany.    K. Ti 7. W.

Serpent, po włos. Serpentone, instrument muzyczny metalowy (z blachy mosiężnej) lub drewniany obłożony skórą, w kształcie litery S. lub lekko zakrzywionego węża, długi na 8 stóp i 3 cale albo nieco mniej. Wynaleziony r. 1590 przez Edmunda Guillaume, duchownego wAuxerre, używany był z początku do służby Bożej w kościele, a później i do muzyki wojskowej, mianowicie w Niemczech. Ze ton jego daleko jest mocniejszy i pełniejszy jak ton Kwart-fagjtu albo rożka bassowego, które także przewyższa objętością (od kontra-Z? trzy oktawy w górę), wiec nader stosownym jest do podparcia harmonii w muzyce woiskowej, gdzie zastępuje miejsce kontra-bassu.

Serpentini, albo Oprłm, tak się nazywała sekta gnostyków z Egiptu, która cześć oddawała wężowi i przeniosła się do Syryi.

Serpentyn, kamień zwykle zielonawej barwy z rozmaitemi odcieniami, z odłamem muszlowym, zbity, słabo przeświecający albo zupełnie nieprzezroczysty, niewielkiej twardości i ciężaru właściwego nieznacznego. Z przyczyny koloru, podobnego do barwy węży, albo raczej z przyczyny że był uważany za środek przeciwko ukąszeniu węży, starożytni grecy zwali go ophHes (od ophis wąż), ztąd poszła nazwa jego teraźniejsza serpentyn (od łacin: ser-pens wąż). Odróżniają serpentyn pospolity i szlachetny. Pierwszy tworzy w znacznych massach góry i bywa najczęściej czarniawo zielonego koloru, niekiedy jednak słomiasto-żółtawego, żółtawo-brunatnego, brunatnawo-czerwo-nawego, czerwonego, czarnego. Rządków całej massie jedne barwę przedstawia, zwykle bywa jego massa dwóch lub trzech kolorów i ztąd przedstawia się na powierzchni żyłkowany, plamisty, kropkowany. Znajduje się w Saxonii, Szlązku, Nassauskiem i t. d. Świeżo wydobyty z kopalni daje się łatwo toczyć i z tej przyczyny bywa użyu^rany na wyrób rozmaitych przedmiotów; używają go także na kolumny i inne ozdoby architektoniczne. Serpentyn szlachetny zwany oplem albo pmrolitem. składający się z talku, krzemienia, wody, gliny, tlenku chromu i żelaza, odznacza się barwą jednostajną, odłamem delikatniejszym, większą twardością, nigdy skał nie stancwi, lecz zwykle napotyka się razem z wapniakiem ziarnistym i w składach serpentynu pospolitego. Ponieważ przyjmuje pięknięjśzą politurę niż serpentyn pospolity, przeto u starożytnych w wielkiem był użyciu na kolumuy i ozduby architektoniczne. Na Korsyce szczególniej używają go na wyrób tabakierek i innych podobnych rzeczy. We Włoszech zowią go ner do antico, szczególniej jeżeli z wapniakiem jest zmieszany.

Serpentyna, w dawnej polszczyźnie ma dwa znaczenia: 1) Działo wyrzucające kule zjlazne 34 funtowe. 2) Krzywa szabla, zwykle używana do codziennego stroju polskiego i na pojedynki. Do boju w^r polu nieużywuno serpentyn.    K. 117. W.

Serra, mąz stanu i uczony lingwista tak w językach starożytnych jak nowoczesnych, był rezydentem francuzkim w latach 1807 i 1808 w księztwie Warszawskiem. Przeniesiony w r. 1809 w tej samej godności na dwór królewsko-Saski w Dreźnie miojsce jego zajął w Warszawie Bignow