page0347

343

futurum, natura autem ąuietus esse, hoc est magis esse deside-rat. Quapropter nullo pacto fieri potest, ut non esse aliąuem libeat^tt (S. August. De libero arbitrio III. 8).

Gdyby samobójca miał jasne pojęcie o grozie wiecznej kary, to możnaby na pewno twierdzić, żeby się na krok tak szalony i na taką zbrodnię nie odważył. „Vetat enim domi-nans ille in nobis deus iniussu binc nos suo demigrare“, jak powiada Cycero ^l). Ale najczęściej pozostając pod wpływem jakiegoś nieszczęścia, które mu się wydaje nie do zniesienia, nie reflektuje wcale na to, co go czeka po śmierci; jedynem jego pragnieniem uniknąć za jakąbądź cenę obecnego cierpienia. Dodajmy do tego, że rozstrój nerwowy, pociągający za sobą brak zastanowienia, mogą popchnąć człowieka do czynu, któregoby się w normaluych warunkach nigdy nie dopuścił. Stąd to Kościół, choć karze samobójstwo odmówieniem kościelnego pogrzebu, surowo jednak zabrania przesądzać o losie samobójcy. Samobójstwo więc może co najwięcej świadczyć o upadku żywej wiary w Boga, ale nigdy nie może być uważane jako dowód przeciw ogólnej wierze ludów w życie pośmiertne.

Z dotychczasowego rozważania wynika jasno, że mimo tych zarzutów, wiara ludów w życie pośmiertne jest dowodem ścisłym prawdziwości tej wiary. Nie mogła ona powstać wskutek wychowania, bo musiałby być ktoś pierwszy, co ją wynalazł i następnym przekazał pokoleniom, (czego atoli żaden przeciwnik nieśmiertelności duszy dotąd nie zdołał dowieść); nie mogła też być dziełem prawodawców, bo ci, jeżeli coś o niej wspominają lub swe prawa na niej budowali, to już ją przypuszczali jako istniejącą; z drugiej strony wiara ta i na prawodawców swe skutki wywierała, grożąc im karami po-śmiertnemi za niesumienne czy nadanie, czy wykonywanie prawa — tern mniej mogła być dziełem kapłanów, bo gdyby nie było Boga i wieczności, to i kapłaństwo nie miałoby żadnej

') Cic. T. Disp. I, 30.

http://rcin.org.pl