page0032

24

Savage — Savary

Odepchnięty przez nią z pogardą, z rozpaczy oddawszy się życia rozwiązłemu, odurzony trunkiem dopuścił się zabójstwa; a gdy w następstwie na śmierć był skazany, matka starała się usilnie lecz bezskutecznie niedopuścić ułaskawienia królewskiego. Jego niezwykłe przygody i wyjątkowe położenie zwróciły nań uwagę, i zjednały mu przyjaciół i protektorów, których jednak wyniosłem postępowaniem i rozpustą odstręczył. Z dzieł jego poetycznych odznaczają się:- The Wanderer i The Bastard, zawierające piękne ustępy. Gutzkow obrał sobie wypadki jego za przedmiot jednej ze swych tragedyj.

SaTary (Anna Jan Marya Rene), książę Rovigo, jenerał i minister poli-cyi pod Napoleonem I, urodził się r. 1774 w Marc w departamencie Ardennes. W r. 1789 wstąpił do pułku piechoty Royal-Normandie. W r. 1793 w stopniu kapitana miał udział w wyprawach wojennych nad Renem, pod Custine’m, Pichegru i Moreau. Później tywarzyszył jenerałowi Desaix do Egiptu i powrócił z nim do Włoch. Gdy Desaix poległ pod Marengo, Savary przybrany przez Bonapartego za adjutanta był używany do missyj dyplomatycznych we Włoszech, w Wandei i w Pyrenejach. Przebiegłość jego i uległość zjednały mu wkrótce wielką wziętość u pierwszego konsula. Z kolei mianowany pułkownikiem, dowódzcą oddziału gendarmerie d elite, jenerałem brygady, położył ważne zasługi w sprawie spisku Cadoudal’a. Od r. 1802 kierował czynności tajnej policyi Bonapartego. Czyniony mu zarzut udziału w morderstwie do-konanem w więzieniu na osobach jen. Pichegru i angielskiego kapitana Whrigt jest nieuzasadniony. Natomiast przewodniczył w r. 1804 przy wydaniu wyroku śmierci na księcia d’Enghien, poczem otrzymał stopień generała dywizyi. W r. 1805 po bitwie pod Austerlitz poruczył mu Napoleon tajną missyję, do Cesarza Rossyjskiego. Po wyprawie z r. 1806 powołany do Warszawy w miejsce marszałka Lannes, objąwszy dowództwo nad piątym oddziałem armii, odniósł świetne zwycięztwo nad armią rossyjską pod Ostrołęką, w r. 1807. Zaszczycony po bitwach pod Ileilsbergiem i Friedlandem tytułem księcia Ro-vigo, wysłany został jako gubernator Pruss wschodnich do Królewca. Po pokoju w Tilży udał się Savary do Petersburga z poleceniem dyplomatycznem. W r. 1808 w Madrycie zniewolił króla Karola IV i jego syna Ferdynanda do podróży do Bayonny. W r. 1810 otrzymał urząd ministra policyi; na tein stanowisku aresztowany przez jen. Mallefa i uczestników spisku Łahorie i Gui-dal dnia 24 Października 1812 r., był przez kilka godzin w więzieniu Laforce przytrzymany. Podczas Stu Dni otrzymał godność para Francyi. Powodowany życzliwością niezachwianą do Napoleona, chciał mu towarzyszyć na wyspę Stej Heleny, lecz schwytany na statku angielskim Bellerophon, został przewieziony na wyspę Maltę, zkąd umknął w r. 1816 do Smyrny. W następnym roku udał się do Austryi, gdzie przysposabiał obronę swą przeciw wyrokowi śmierci wymierzonemu nań przez sąd wojenny w Paryżu. Powróciwszy do Smyrny po krótkim pobycie wybrał się do Londynu w r. 1819 a ztąd do Paryża, gdzie się dobrowolnie przed sąd stawił. Broniony przez Dupin’a starszego i uniewinniony, został przywrócony do swych godności, nie polecono mu jednakże żadnych obowiązków. W odpowiedzi na wstęp z Memoriał hr. Las Cases wydał urywek z swych pamiętników, pod tytułem: Sur la catastrophe de Monsei-gneur le duu dEnghien (Paryż 1823), w którym winę śmierci księcia d’En-ghien składał na Talleyranda. Ostatni jednak umiał odeprzeć ten zarzut, a Sa-vary popadł na nowo w niełaskę u dworu. Osiadłszy następnie z rodziną w Rzymie, wrócił dopiero po rewolucyi lipcowej do Francyi. Ludwik Filip powierzył mu w końcu roku 1831 naczelne dowództwo w Algieryi, gdzie zdo-