page0369

SCHOPENHAUER. 367

chowność i lekkość, z jaką sądzić przywykli o wszelkich tajemnicach świata i życia ludzkiego, ale gdy głębszy od nich myśliciel, pessymista Schopenhauer, wygłasza zdanie podobne, należałoby to nazwać zagadką niepojętą, gdyby cały system jego nie był mieszanina dziwaczną z grubego, niekiedy nawet brutalnego realizmu, a lotnego, często niedościgłego idealizmu. Wszystko, co doczesne, tłumaczy on materyalistycznie; gdy zaś mówi o prawdach wieczystych przodujących duchom w naukach i sztukach, gotóweś pomyśleć, że to Platończyk. — Prawda, że Platończyk bez wiary w Bóstwo i bez dogmatu duszy nieśmiertelnej. Kto czytał główne jego dzieło: »Die Welt ais Wille und Vorsiellung<, wie, że trzecia księga cała, najlepsza część systemu, jest tylko przerobą platońskiej teoryi idei i bez niej zgoła nie byłaby została ułożoną ¹). Tern bardziej razi jego oświadczenie pogardliwe, że przed nim żaden filozof nie zajął się należycie kwestyą miłości; nawet Platona wywody, tak twierdzi, nie wychodzą po za dziedzinę mitów, bajek i żartów, a przeważnie do kochania chłopców się odnoszą ²). Że sąd jest taki porywczy 1 niesprawiedliwy, pokazuje choć sama mowa Dio-tymy, gdzie mit nie odgrywa prawie żadnej roli, a żartów szukalibyśmy napróżno; zresztą gruba to w każdym razie niewdzięczność, wyrazić się tak o pisarzu, któremu zawdzięcza się lepszą połowę swoich myśli. Prawda, że mizantrop frankfurcki nigdy do wdzięczności nie poczuwał się, ani do grzecznego obchodzenia się z poprzednikami lub współczesnymi. Co zaś do własnych jego poglądów na tę przytrudną sprawę, poznać je można najlepiej z »metafizyki miłości płciowej*, w której podobno wszystkie odsłonił tajemnice zagadki, męczącej ludzkość od wieków ³). Rozdział ten, pełen dowcipu i spostrzeżeń trafnych, zajmuje się analizą skrzętnych zabiegów, przy których pomocy geniusz każdego rodzaju kojarzy ze sobą jednostki do niego należące i obdarza potomstwem. Takich geniuszów oczywiście tyle, ile jest gatunków roślin i zwierząt, a każdy od wieków tylko o to jedno się troszczy, aby kształt swój odtwa-

^J) Księga ta ma napis znaczący: „Die Platonische Idee, das Object der Kunst.^u *) Die Welt ais Wille und Vorstellung II. p. 607. Cytuję według wyd. 3-go (Lipsk i85g); w najnowszem wydaniu G r i s e b a c h’a (Bibl. Reclam'a), najpo-prawniejszem i najwięcej rozpowszechnieniem, paginacya dawna naznaczona w tekście.

⁸) Jest to rozd. 44-ty (Tom II ks. IV) z napisem : Metaphysik der Oeschlechts-liebe, Tom II p. 605 sq.

http://rcin.org.pl