page0375

373

WYŻSZOŚĆ CHRZEŚCIAŃSTWA.

I aby wszelką rozproszyć ciemność, wraca apostoł raz jeszcze do kwestyi, najważniejszej ze wszystkich, obchodzących ludzkość: >Jeźli nas Bóg tak umiłował i myśmy powinni jeden drugiego miłować. Boga żaden nigdy nie widział. Jeśli się miłujemy obopólnie, Bóg w nas mieszka, a miłość jego doskonała jest w nas« ¹). Tego u Platona nie ma i byc nie mogło, bo nie znał Objawienia. Najwyższy Bóg osobisty, którego rządy nad światem prawdopodobnie przyjmował, za przykładem mistrza Sokratesa, nie odgrywa żadnej roli w jego teoryach milośnych; tam tylko jaśnieją idee nieosobiste a wśród ich blasku mnóstwo bogów prowadzi życie pogodne i swobodne. O ludzi nie bardzo się troszczą w tam tern życiu, ani im dopomódz nie potrafią, gdyby nawet chcieli. Jeżeli filozof czasem każe boga naśladować i do niego stawać się podobnym, nie myśli nigdy o Najwyższym, lecz o jednym z owych jedenastu, którzy dowodzą hufcami dusz, a każe go naśladować nie w tym celu, aby był ostatnim przedmiotem naszej miłości, lub dla tego, że on nas miłuje, lecz na to jedynie, aby łatwiej z nim i w jego orszaku dostać się do oglądania idei, których widokiem karmią się zarówno bogowie, jak ludzie ²).

*) i Joan. IV. II.

") Porów. P h a e d r. p. 252 c — 253 d, gdzie zwłaszcza zasługuj;} na uwagę takie zwroty, jak 1/v£uovT£ę iv£uptax£iv rz^ tou acpsT^pou •9’Eou cpuatv, noioum Suvaxbv óaotÓTaxov tw acpETEpto rta7), e012.01 ó~r\Tot. aurotę xal :w {tao, ov av rtpujat itp. O pewnych podobieństwach, a jeszcze większych różnicach między Platonem a chrześciaństwem, do których nie raz jeden wypadnie powrócić, zob. Stein, Sieben Biicher zur Gesch. ii,s Plaionism. etc. II. 3)0 sq. Dawniejsza praca Ackermann’a, Pas Christliche im Platon etc. Hamburg 183 5 dla pilnie zebranego materyału dziś jeszcze uwzgle dnioną być powinna, choć autor o chrześciaństwie, panteizmie itp. ma niekiedy pojęcia zamglone. Z czterech tomów Ernesta H a v e t’a le Christianisme et ses O rigin es. Paris 1872 — 84, nie wiele nauczyć się można, jak widać z oświadczenia autora w przedmowie do 4-0 tomu (p. IV): j’ai reconnn que j<. mamjnais d‘autoritć. Pisał bowiem o rzeczach, do których nie wolno zabierać się bez znajomości literatury niemieckiej. Ale choć jej nie znał, czuł potrzebę konieczną pisania, byleby dowieść, że chrześciaństwo popełniło dwie zbrodnie, wniósłszy wojnę do serca ludzkiego i do społeczeństwa (Tom I. p. XXXIX), a dwóch tych zbrodni dopuścił się już Platon (Tom I. p. XXXIX et 209 sq.), który właściwie stworzył chrześciaństwo (I. p. 244, 253, 254 etc,). On to wprowadził doskonałość wewnętrzną, duchowną i pogardę świata oraz jego uciech (I. 208—210), on ustalił wiarę w jakieś Bóstwo zaświatowe, w' działanie rzeczy nadprzyrodzonych (I. 214—220), w nieśmiertelność duszy i kary wieczyste (l. 221—225). Wszystko to boli dobrego H a v e t’a, a bardziej jeszcze pozory religijne, nadane moralności. Jak to okropnie, że Platon mówi ciągle o naśladowaniu

http://rcin.org.pl