page0641

633

Słowianie

kop, sekretarz Belizaryjusza, pisząc z początkiem drugiej połowy tego stulecia, wspominają wyraźnie o Słowianach. Pierwszy zwie ich zbiorowo Winidami, a szczegółowo Słowianami i Antami; drugi daje im nazwę Słowian i Autów mówiąc oraz, źe starożytność ich Sporami nazywała, dodając, że ich tak nazwano od rozproszonych czyli rozsianych mieszkań. Odtąd' już ciągłe są wzmianki o Słowianach u byzantyńskich pisarzy, częścią pod tą nazwą rodową, częścią pod szczegółowemi, jakie pojedyncze narody przybierały, a czasem i pod obcemi, u zachodnich zaś kronikarzy wspominani są pod nazwiskami Wen-dów, Windów, Słowian, Serbów i t. p. Sami Słowianie nie prędko się wzięli do pisania dziejów swoich, bo dopiero na początku wieku XII pojawiają się w trzech stronach Słowiańszczyzny, u Czechów, Polaków i Rusinów kronikarze: Kosmas dziekan pragski około r. 1125, Marcin Gall, w Polsce, koło roku 1120 i Nestor, mnich pieczerski, w Kijowie, koło 1110 roku. Pierwsi dwaj pisali w sposób kronikarzy zachodnich, ostatni podług w^rzoru byzantyńskich. Gall, zamierzywszy sobie opisać panowanie Bolesława Krzywoustego nie zapuszcza się wcale w wywód pierwiastków narodu, ale zaczyna swe dzieje według ustnego podania od początku rodu panującego, z którego i Bolesław Krzywousty pochodził, a dopiero Mateusz, herbu Cholewa, biskup krakowski, zmarły r. 1166, starał się pierwszy u Polaków opowiedzieć początki narodu, osnowując je częścią na ustnem podaniu, częścią na wydarzeniach, które znalazłszy w dostępnych sobie dziełach łacińskich, swemu narodowi przyznał. Podobnie, choć w odmienny sposób, postąpił sobie Nestor, bo i u niego dopatrzeć można tak podania ludowe, jak niemniej wyciągi z Byzantynów. Późniejai dziejopisowie różnych plemion słowiańskich, albo wymienionych wyżej powtarzali, albo urojonemi wywodami pierwiastków swego narodu i Słowian popisywali się, lecz o krytyce historycznej wyobrażenia nie mień. Takie są mniej więcej źródła, z których dziejopis słowiański czerpać musi wiadomości

0    najdawniejszych przodkach wielkiego szczepu swego. Przejedzony teraz dw^ra najznakomitsze systematy w tym względzie. Szafarzyk w dziele: Slawiań-skie starożytności (z czeskiego przełożył na polski Dr. H. N. Bońkowski, Poznań 1842 r., tomów 2), ktorego drugie wydanie w języku czeskim wyszło r. 1862 w Pradze, opierając rozumowanie swoje na obszernej podstawie umiejętności historyi, geografii i języków, zapuścił się w^r odległe wieki starożytności, aby udowodnić pierwobytność Słowian w Europie. Upatrując już w Neurach, Budynach i Scytach oraczach Herodota Słowian, których na zachodzie Dniepru

1    koło źródeł Bohu umieszcza, rozbiera potem wszelkie podania o Wendach, Wenetach, Enetach, Windach i wykazuje, że pomimo niejednostajnej pisowni, wszystkie źródła o tym samym mówią szczepie, który w następnej dobie dziejów pewnych niemieccy kronikarze Wenedami i Windami nazywają. Dowodząc dalej, że gdy Niemcy nietylko w swych poetycznych podaniach, skandynawskich, ale i nierównie później Słowian, gdzie się tylko z nimi zetknęli, Windami zowią, a przypuścić nie moźrta, by naród cały podobnie uczonym książkowym miał imieniem czy to zgasłego dawniejszego ludu, czy nawet istniejącego jeszcze innoplemieńców geograficznie nie tylko w posiadłoj po* nim ziemi, ale i za_r granicami tejże nazywać', przyznaje Słowianom wszystko co starożytność o Windach, Indach, Enetach lub Wenetach europejskich powiedziała. Ze zaś tak nad Adryjatyckiem jak niemniej w Gallii Wendów mieszczono, wnosi, że to były odnogi wielkiego płomienia czy to w przedhistorycznych czasach, czy w późniejszej nieco dobie w te odległe strony możli-werni wtedy przechodami ludów zaniesione, które oderwane od głównego