page0670

663

Rzym

Marsowem, gdzie jakoby zniknął Romulus; Ara fontis, przy górze Janusa, gdzie zapewne znajduje się grób Nuiny, i nakoniec Campus scelerałus, przy bramie Kollińskiej, gdzie występne Westalki były grzebane żywcem w ułożonej z kamienia jamie. Dom ojca Julijusza Cezara leżał w Subura, dom Pompejusza na górze karyńskiej, domy Cycerona, Klodyjusza i Scanra na Palatynie, Attyka na Kwirynalu; domy Wirgilijusza, Propercyjusza i Plinijusza Młodszego na Eskwilinie, dom Marka Aurelijusza, na górze Coelius.—Opisują Rzym starożytny następujące dzieła: Donata, Roma vetus ac recens, (Rzym, 1638), Nardini, Roma antica, (1660 i 1818, Rzym), Venuti, Deser izione topografica delle antichita di Roma (1763, tomów 3, w 4-ce; wyd. przez Piale 1834, Rzym); Guattani, Roma despritja ed Hlustrata, (Rzym, 1806, tomów 3); Nibby, Del for o romano, (1819); tenże, Le mara di Roma, d>ssegnate da sir Will. Gell (1830): Fea, Nuooa deserizione di Roma antica e moderna, wyd. przez Ang. Bonelli (Rzym, 1530, tomów 3); Bnrton, Description of the antiquities of Rom (Oxford, 1831 i Londyn 1838, tłómaczone na niemiecki przez Siekiera, Wejmar 1833); Sachse, Gesckichfe und Deschreibung der Siadł Rom (Hanno-wer, 1834, tomów 3); Platner, Bunsen i Gerhard, Beschreibung der St.adt Rom (Stuttgart, 1830—43, tomów 3); wyciąg z tegoż dzieła, Deschreibung Rams (Stuttgart, 1845); Canina, Indieazione tapografica di Roma antica. (Rzym, 1831; wyd. 3-cie 1841); tenże, Del for O romano (Rzym, 1834, wyd. 3-ie 1835); Becker, Handbuch der romischen Allerlhumtr (t. 1, Lipsk 1843); Preller, Die Regionen der Siadł Rom. (Jena 1846); Perac, dzieło rycinowe 1 cestigi deWantichita di Roma (Rzym, 1674); Desgodetz fes Edifices de Romę (Paryż, 1683); Mich. Overbeeke, Les restes de bancienne Romę (Raga 1763, tomów 3); Piranesi, AntichHa romane (Rzym 1784, tomów 4); Antichita romane (Rzym, 1833—33); Canina, Gli edificj di Roma (Rzym 1849 do 1853, 3 tomy textu, i 3 tomy rycin); Rzym podziemny czyli Historyja katakumb, przez ks. Gaume, przekład Leona Rogalskiego, (Warszawa, 1854 r.) Plany miasta Rzymu wydali: Ewald (Darmstadt 1845) i Muralt (Petersb. 1847).— Po upadku Zachodniego cesarstwa rzymskiego, Rzym przeszedł pod panowanie Ostrogotów. Kńl ich Teodoryk zajmował się podtrzymaniem i wskrzeszeniem miasta, które pozostało bez śladu przedmieść i nie było tak bardzo zaludnione przez mieszkańców; sześć razy Rzym był zdobywany podczas wojen z Gotami i Byzantynami, ale oszczędzany jak przez Belizaryusza, który zresztą roku 537, odpierał Gotów, uderzających na zamek świętego Michała, ozdobiony najdawniejszemi posągami, tak przez Attylę, po zdobyciu miasta roku 546. W czasie panowania Byzantynów, od r. 553 do 730 w przybliżeniu, kiedy papież Grzegorz II, stał się niezależnym od Byzancyum, wiele było powodów do upadku i zmniejszenia się ludności Rzymu, a głównie w VI wieku, powodzie, głód i zaraza morowa, w niszczący sposób działały; także barbarzyństwo niektórych cesarzów, jak Konstansa II (roku 663 zrabował Panteon), chrześcijańska żarliwość, niszcząca utwory starożytności pogańskiej, której kamienie i ozdoby były użyte na chrześcijańskie kościoły. Nieznośnie zgubniejszym wszakże dla Rzymu był czas, kiedy się on znajdował pod panowaniem Franków, w VIII wieku, i stał się naczelnem miastem państwa Kościelnego; kolo roku 850 pozostało przedmieście w okręgu Watykańskim, przy kościele ś. Piotra, za czasów Leona IV, nazwane z tego powodu cwitas Leonina. Rozterki wewnętrzne zaczęły się szczególniej w X wieku, kiedy spory szlachty rzymskiej, rozstrzygnął oręż, przyczem najstarożytniejsze gmachy użyte były jako zamki. Dodać przytem należy, po zajęciu Rzymu przez cesarza Henryka IV