page0672

664

Rzym

gotowanego i odlać działa, na których wyrżnięte było szyderstwo z domu Bar-berinich: Quod non fecerunt 'barbarią fecernnt Barberirti. Z pomiędzy papie-źów XVIII wieku czynni byli: Benedykt XIV, ochronił Kolizeum od dalszego uszkodzenia, Klemens XIV, założył Muzeum Pio-Clementiniun, gdzie zebrał liczne dzieła sztuki i Pijus VI. Za czasu panowania Francuzów, wywieziono z Rzymu mnóstwo obrazów i posągów; za Napoleoua, wiele odkopywano: gród starożytny, forum Trajana, oddzielne części forum rzymskiego, arenę kolizeum, i szczątki starożytności. Pijus VII,-powróciwszy i przyjaciel jego Consalvi, okazali pod tym względem niemałe zasługi. Nowy Rzym powiększył się w obwodzie dó trzech mil przyłączeniem watykańskiego okręgu i rozszerzeniem góry Janusa. Od^czasu Syxtusa V, podzielono znowu Rzym na 14 bardzo nierównych okręgów (rioru): 1) Rione de* Monti, ku południo-wscho-dowi. 2) di Trem, ku północo-wschodowi. 3) di Colonna i 4} di campo Marżo, na północy. 5) di Ponte. 6) di Parione. 7) della Regola, ku zachodowi, naprzeciw zakrętu Tybru; za nim 8) di San-Euslachio. 9} delta Pi-gna; naprzeciw wyspy Tybru. 10) di san Angelo; koło Palatynu. 11) di Campitelli’, ku południo-zachodowi koło Awentynu. 12) di Ripa, na prawym brzegu. 13) Trasterere (Janiculus) i 14} Borgo (Watykan). Atoli, trzecia tylko część przestrzeni zajęta była przez budowle, znajdujące się na lewym brzegu, zwłaszcza na równinie starożytnego Marsowego pola i cyrku Flami-nijusza, w Kapitolium na przestrzeni między Palatynem i rzeką; na południowo-wschodniej części Mons Pincius, na zachodniej i południowej części Kwirynalu i nizinie między ostatnią a Viminalem i na Eskwilinie do forum; w południowej i wschodniej części budowle rozrzucone są pojedynczo, między odległemi winnicami, przez które urządzone są ulice. Na prawym brzegu długa ulica Via lungara wychodząca z Porta Settimiana, łączy, zamieszkane przez lud pospolity, jak za czasów imperatorów rzymskich, tak i dzisiaj, Trastevere z Borgo, przez budowle okręgu watykańskiego. O czterech lub pięciu mostach, o moście Rotto, zbudowanym roku 1449; o dwóch mostach, łączących wyspy, o moście świętego Syxtusa, zbudowanym r. 1475 przez Syxtusa IV, i o moście świętego Anioła, wspomniano wyżej. Od bramy północnej zasługuje na uwagę znajdująca się koło starej Fleminijskiej Porta del Popolo, z placem tegoż imienia, przyozdobionym obeliskiem, od którego ciągną się trzy ulice miasta: Ripetta, nad Tybrem, Corso, długości 2,700 kroków, i na wschód, strada del Babbuino\ w^re wschodniej stronie zbudowane: Porta pia, między starożytnemi Porta Salaria i Nomentana, Porta San-Lorenzo (Tiburtina) i Porta Maggiore (Porta Praenestiua); na południe: Porta San-Giooanni, przy Luteranie; Porta Sebastiano (Porta Apia), Porta San-Paolo (porta Ostiensis); na zachód Janiculum Porta San-Pancrazlo. Z pomiędzy ulic, godne są wzmianki, oprócz wymienionych, dwie następujące: ulica czterech wodotrysków, ciągnąca się w południowo-wschodnim kierunku przez Kwirynal do Santa-Maria-Maggiore, i strada Giulia, od mostu świętego Syxtusa ku północo-zachodowi, niedaleko Tybru. Z liczby placów zasługują na wzmiankę, oprócz Ludowego, plac Na-wona, największy po placu świętego Piotra, ozdobiony obeliskiem, w Sierpniu napełniany wodą dla zabawy, plac Monte Cavallo, przed pałacem Kwirynal-skim, z obeliskiem i sławnemi kolosami Kastora i PoIluxa; plac Collona, który otrzymał nazwisko od znajdującej się na nim kolumny Antonina, plac Panteonu, z obeliskiem; plac Hiszpański, na który wychodzi ulica Babbuino, ztąd zaczynają się słynne wschody, prowadzące do Trinita-de-Monti, do placu Ter-mini blisko łazien Dyokleeyjana, i plac Kapitolium. Nowy Rzym ma trzy wodo-