page0827

819

Solotarn — Solski

z Bern; posiada na 12³/₄ mil kwad. rozległości około 70,000 mieszkańców, w większej ezęści wyznania katolickiego. Kraj ten kilku odnogami gór Jura przerżnięty, posiada ziemię urodzajną. Wzgórza nawet częścią są na pastwiska, częścią na role używane. Mimo licznej stosunkowo ludności, gospodarstwa rolne tego kantonu zaopatrują dostatecznie mieszkańców w^r zboże, którego pewna część stanowi nawet artykuł handlu wywozowego. Uprawa owoców' i lnu jest bardzo korzystna, mniej uprawa wina. Kopalnie dostarczają obficie żelaza; wyrabiają tu także wiele szkła i fajansu. W nowszych czasach rozwinęły się w Solotiirnie wyroby zegarków. Ludość w części utrzymuje się z płodów ziemi, w części handlem i przemysłem jest zatrudniona. Ustawa z r. 1831, roztrząsana na nowo w r. 1841, uległa znacznym zmianom w kierunku liberalnym. W organizacyi władz kraju urządzono więcej jedności i związku; liczba wyborów bezpośrednich do wielkiej rady została pomnożoną, pośrednich zaś zmniejszoną. Władzę prawodawczą i zachowawczą posiadała wielka rada złożona z 105 członków. Na czele władzy wykonawczej stała rada regencyjna. Najważniejszą zmianą jaka w r. 1851 w ustawie nastąpiła, było zupełne usunięcie wyborów pośrednich. Główne miasto Soloturn, na wschodniej pochyłości pasma gór Jura. u podnóża góry Weissenstein 4,000 stóp wysokiej, położone jest w jednej z najpiękniejszych okolic Szwajcaryi, gdzie się znajduje więcej łąk niżeli roli, więcej pagórków niż równin, mnóstwo drzew owocowychj obszerne lasy i wszędzie piękne zabudowania. Rzek? Aar dzieli miasto na dwie nierówne części, drewnianemi mostami połączone. Liczba mieszkańców wynosi około 6,000. Gmachy znakomitsze są: kościół św. Ursyna, kościół jezuicki i arsenał. Z zakładów naukowych i dobroczynnych znajduje się tu gimnazyjum, biblijoteka obejmująca 8,000 tomów, dom sierot, kilka klasztorów i t. d. Miasto jest ożywione znacznym ruchem handlu przewozowego.

Solski (Stanisław), matematyk, urodził się w 1623 roku za panowania Zygmunta III, w Wielkopolsce lub w południowych okolicach Polski. W młodości chodził do szkół jezuickich; matematyki uczył się od ks. Zygmunta Brodeckiego. W 1634 r. wstąpił do zgromadzenia jezuitów i wkrótce po wyświęceniu uczył matematyki i wymowy. W tym życia swego okresie spędził pewien czas w Krośnie nad Wisłoką, gdzie było kollegjjum jezuickie i ta w 1635 r. dał dowody poświęcenia się i ludzkości, ratując zapowietrzonych. Znanego z nauki, wymowy i pobożności, zwierzchność wysłała około 1660 r. do Konstantynopola w znaczeniu spowiednika i kaznodziei jeńców chrześcijańskich. Tu bawiac lat ośm, wolne od usług religijnych godziny poświęcał ćwiczeniom matematycznym, zwiedzał zakłady przemysłowe, a raz z podzi-wieiiiem Turków wymierzył za pomocą cienia wysokość tamtejszej piramidy hieroglificznej. Wróciwszy do Polski, osiadł w Krakowie i tu zajęty ogłoszeniem i ułożeniem pism swoich, resztę życia przepędził. Większą część prac swoich wydał kosztem osób, którym je przypisał. Umarł przy końcu XVII stulecia, przeżywszy lat 70. Solski jest autorem dzieł następujących: 1) Geo-metra polski, to jest nauka rysowania, podziału, przemieniania i rozmierzania linij, aiigułów-, figur i brył pełnych (Kraków, ksiąg 3, 1683—1686); 2) Architekt polski, to jest nauka ulżenia wszelkich ciężarów', używania potrzebnych machin ziemnych i wodnych, stawiania ozdobnych kościołów', o schodach i pawimentach, o fortyfikacyi i o inszych trudnościach, w 3 księgach, lubo jedna tylko z nich wyszła (Kraków, 1690). 3) Praxis nom et expeditissima men-snrandi geometrice ąuamio distanfias, altitudines et prnfnnditates (Kraków,

52#