page0958

950

Stalorytnictwo — Stan

Stalorytnictwo. Reprodukcyja obrazów za pomocy rytowania na tablicach stalowych wznaleziona została przez Karola Heath’a w Anglii r. 1820. W prawdzie sto lat już pierwej zamiast miedzianych używano żelaznych i stalowych tablic do tego celu, lecz tleath wynalazł nowy sposób postępowania. Tablice stalowo pod rylec przeznaczone zostają na powierzchni odwęglone, to jest pozbawione węgla do składu stali wchodzącego, przez co stają się miększe i przez to lepiej na nich ryć można niż na najlepszych tablicach miedzianych. Po wykończeniu pracy rylcem, stal napowrot się hartuje, po czem walec stalowy od-hartowany wprowadzony do prassy przesuwa się po powierzchni deski rytej, przez co na nim powstają miejsca wypukłe, odpowiadające wcięciom na desce. Walec tak przygotowany zahartowawszy, odbijają z niego na kilku deskach stalowych odhartowanych rysunęk, który w tej postaci na nich się przedstawi jak na desce pierwotnej; takich tadlic otrzymać można liczbę dowolną i z nich odbija się na papierze. Tym sposobem otrzymywać można nieskończenie wiele i w każdym czasie odbitek, zwłaszcza że zachowa wszy tablicę pierwotną, można z niej rysunek przenosić na walec a z niego przygotowywać deski do odbijania. Obecnie prawie wszędzie znajdują się dobrzy stalorytnicy a metody tej tam się głównie używa, gdzie potrzeba otrzymać wielką liczbę kopij obrazu a szczególniej do wydań illustrowanych. Do reprodukcyj dzieł sztuki wyższego rodzaju zachowuje i nadługo zapewne miedź zachowa pierwszeństwo, gdyż na niej z większą pewnością, silą i miękkością dają się linije prowadzić; nie zdnje się przytem aby wziętość stalorytnictwa długo się utrzymała, gdyż można oczekiwać, że zdołamy drogą galwanoplastyki łatwiej odbicia uskuteczniać.

Stalugl, raiuy drewniane dla malarzy, dające się w Dr.arę potrzeby ustawić wyżej lub niżej, i ułatwiające tym sposobem malowanie obrazów większego rozmiaru.    F. H. L.

StalliSZ, jezioro w wielkiemksięztwie Poznańskiem, powiecie Międzyrzeckim na wschodniej stronie rzeki Odry położone.

Stambuł Ob. Konstantynopol.

Stanica, w dawnej polszczyźnie, kamieniarz obciosujący kamienie.

Stan Ciał. Ciała przedstawiają się jako twarde, ciekłe lub lotne, te trzy postacie ciał nazywamy stanami: stałym, ciekłym i lotnym. Pierwszego stanu ciałami są: kamienie, metale drzewo i t. d. drugiego woda, rtęć, oleje i t. d., trzeciego: powietrze, gazy i pary. Ob. Cieplik i Ciepło.

Stan, w tern znaczeniu co państwo, organiczna całość społeczna, wyrażona w swej indywidualności narodowej pod względem obyczajów i prawa. Wyraz ten jednak u nas zamiast państwa używany jest tylko w niektórych złożeniach, jako to: Mąi stanu, urzędnik wyższy, wpływający na kierunek spraw publicznych; Rada Stanu, władza w której przygotowują się najważniejsze zasady traktowania spraw rządowych, a mianowicie też projckta do praw; Mię-zień stanu, człowiek pozbawiony wolności za czyny lub zamiary natury politycznej, skierowane przeciw istniejącemu porządkowi rzeczy; Zamach stanu, samowolny akt władzy rządowej, za pomocą którego, bez współdziałania innych w^rładz prawnych i bez względu na istniejące formy, ustawa państwowa ulega zmianie lub nawet zupełnemu wywrotowi; Zbrodnia stanu, przestępstwo przeciwko indywidualności państwa, jak np. zdrada kraju, obraza majestatu, bunt it. d. Oprócz powyższego określenia wyrazu Stan, rozumiemy jeszcze pod nim, ze względu prawnie-politycznego, całość praw nie odnoszących się do stosunków rzeczowych, lecz jedynie do osobistych. W społeczeństwie bowiem rozwinęła