scandjvutmp13a01

274

Ateńczycy więcej okazywali dla swych niewolników ludzkości. Według przytaczanych przez historyków spisów, liczono w Atenach trzech niewolników na każdą wolną osobę, nierównie większa bywa liczba niewolników Murzynów w stosunku do Europejczyków w ko-lonijach; liczą ich po sześciu a nawet po ośmiu i po dwudziestu na jednego białego; taki stosuuek bywa tern niebezpieczniejszy, im lepiej Murzyni poznać mogą jaka jest ich względem białych liczba i jaką mieć mogą siłę. Biali u starożytnych niewolnicy, nie mogąc się tak łatwo rozpoznać i porozumieć, nie tak często buntowali się jakby posłużyć im w tym celu mogła była ich liczba.

Oprócz niewoli w skutek wojen i gwałtów, bywała także niewola dobrowolna. 1 tak mówi Tacyt, ze dawni Germanie mieli tak zapamiętałe upodobanie w grze, iż wszystko przegrawszy, grali

0    swoję wolność, o swoję osobę; takąż namiętność do gry okazują dzicy Amerykanie. W Rzymie także upoważniona była dobrowolna niewola, dekretem senatu, zapanowania cesarza Klaudyjusza; ale potem zniósł ją Leon.

Tymczasem jaduak, przez wprowadzenie chrześcijaństwa, łagodziły się obyczaje; to bowiem nowe prawo uważając wszystkich ludzi równemi w obliczu praw boskich powściągnęło niewolę, której surowość znacznie już był złagodził cesarz Adryjan: wszakże starzy Rzymianie, tę nową religiją, którą przyjmowało mnóstwo niewolników jako lepszy im los zapowiedającą, uważali za zgubę państwa

1    za bramę do bezrządu.

Nie feodalnemu to systemowi, jak rozumiano, należy się cześć obalenia niewoli. Bez wątpienia, gdy ludy północne rozszarpały państwo rzymskie, i gdy mieszkańców tylu prowincyj przywiązały do skiby, żądza zdobyczy i nowości, równie jak religijny zapał, obróciły chęć baronów ku odzyskaniu ziemi świętej. Na tę wielką, zamorską podróż potrzebowali pieniędzy, ustąpili więc grunty swym niewolnikom, którzy tym sposobem zyskali wyzwolenie za ofiarowane pieniądze; ale najwięcej przyłożyło się do zniesienia niewoli duchowieństwo, które tym sposobem zapewniało sobie podporę w massie narodów.

wolnikami w kolonijafh, dowodem są tego Hollendrzy i Anglicy. Łagodniejsze jest . obejście Francuzów i Hiszpanów.