scandjvutmp9601

143

wystawiają się niebezpieczeństwa, Jak na tylu czarujących widowi -skach, któremi ich zawsze otacza wystawnosć. Niepodobna, izby najdzielniejsze męztwo, najwznioślejszy umysł mógł się oprzeć tym wszystkim pokusom (1).

Przeznaczenia więc spełnić się muszą na całej kuli ziemskiej, a kolo fortuny obracać się musi bezustannie, izby jedni się wznosili a drudzy upadali w nicość. Ale i to dowodzi jeszcze niestałości moralnych przymiotów w tych samych rodzinach ludzkich, czyli niemożności jednostajnego przelewu genijuszu z ojca na syna. Dawni Egipcyjauie, teraźniejsi Indyjanie, pomimo, że u nich wszystkie stany są dziecinne i stałe od niepamiętnych czasów, jednakże mniej oni biegli są w sztukach i rzemiosłach i nie posunęli na taki stopień nauk i umiejętności, jak Europejczycy, którzy według upodobania obierają sobie stan odpowiedni swym wrodzonym zdolnościom.

Castor gnmlet e<|uis, ovo prognatus codcm Pugnis.

Ponieważ natura daje nam według swego upodobania skłonności, nie dziw więc, gdy jak mówi Moutaigne, książę lub par urodzi kuchtę, szewc jenerała, I gdy z cnotliwego Marka Aurelijusza zro . dził się straszny Kommodus. Nie trzeba więc zbyt ufać megalantro-pognezyi tak co do panów jako i ich poddanych.

ARTYKUŁ III.

O dzikim stanie czyli o barbarzyństwie i jego skutkach.

Nie ma wcale porządnego towarzystwa u narodów żyjących wstanie łowieckim i dzikim, jak rodowici, właściwi Amerykanie, Kanadyjczycy, Illijonasy, Kreekowie, Ossagowie, lrokiezi, i t. d. ku Północy, a Patagonie, Chilijanie, w części południowej; takiemi są również dzikie ludy w środkowej Afryce, Hottentoci boszymańscy, mieszkańcy Nowej Zelandyi, Nowej Hollandyi, ziemi Diemen, Nowej Kaledonii, i mnóstwo innych równie barbarzyńskich. Chilijaniu, np. Dymenijanin, prawie żadnej nie ma czułości, ani sympatyi; wpośród jego nieczułości nie widać ani zmartwienia, smutku, ani gniewu,

(i) C ty taj, Paracelsa, De generutione ituUorum, oper., tom XIV, pag. 21. Duclos, Coruidtrationi tur tet moeurt, że szlachetna, za jego czasów, postać zależy na szcza-pleni, delikatnem, wątłem ciele, i t. d .