tpn 1 22480901

Geograficzne położenie ziem polskich napisał

Eugeniusz Romer.

Historyczno-geograficzne pojęcia Starego i Nowego świata idą w zapomnienie; pojęcie Eurazyi, które obejmuje dwie historyczne części świata, rozpowszechnia się coraz bardziej. Potężne rekon-strukcye planu budowy i skorupy ziemskiej, wykonane przez Suessa, nadają temu pojęciu coraz więcej treści, coraz szerszą podstawę. W Azyi i w Europie stara północ przeciwstawia się młodszej geologicznie dziedzinie południowej, tu i tam stara masa północna zaledwie się wypukła lub w^rgina w ciągu geologicznych wieków, podczas gdy na południu głębinowe rowy morskie stają się teatrem najburzliwszych falowań skorupy, z głębi morskich wynurzają się najlotniejsze łańcuchy gór.

W planie i rozwoju bu d o wy E u r o p y n ie m a m i e j s ca na Europę środkową; północnej jej dziedzinie przeciwstawia się tylko kraina południa.

To są główne rysy lądu. Przypatrzmy się teraz, co przynależy do owej starej północy europejskiego lądu. Prócz szczątków potężnych Alp Kaledońskich z epoki zarania ziemi, z których dziś pozostały tylko filary wysp brytyjskich i masy skandynawskiej, roztacza się ku wschodowi rozległy, szeroki, równy pas ziemi aż po Ural. Obszar tych lekko falistych nizin sięga ku południowi aż po młodsze od Kaledońskich ruin filary Średnich gór Europy, a dalej ku wschodowi wspiera się wprost o młode łańcuchy południa, Karpaty i Kaukaz. Cały ten rozległy obszar nizin europejskich, od Atlantyku do Uralu, ma jedną cechę wspólną: w zaraniu ziemi, w okresie powstania Alp Kaledońskich sfałdowaną podstawę, przykrytą mniej lub więcej grubym płaszczem utworów i osadów późniejszych. Sfał-dowana, a potem do równiny zmyta podstawa Kaledońska występuje na całym tym obszarze tylko w dwu miejscach: na północy w Fin-

Encyklopedya polska. I.    1