tpn 1 22485601

l. krzywioki: charakterystyka fizyczna ludności ziem polskich 535

(L = 9) mają 1515 mm. (931), a nawet i szlachcianki (L =45) 1519 (92-1), Litwinki z okolic Olity, z lewego brzegu Niemna |L = 72), 1524 mm, (93'5), z prawego (L = 34) 1518 (92*5); Żmudzinki z Suwalskiego i Kowieńskiego (L = 66) 1512 (92 2). Zjawisko to widocznie obejmuje przestrzeń rozleglejszą, ale brak materyału nie pozwala jej wyznaczyć. Musimy je tłómaczyć tem, że kobiety zachowały wyraźniej dawną niskorosłość w tej okolicy niż mężczyźni, tj. że istniało tutaj gdzieś ongi ognisko ludności wzrostu niższego. Drugie takie ognisko istnieje na Polesiu: wzrost średni kobiet wynosił tam 1512 mm. (92'2), w ogóle u Białorusinów' wzrost kobiet jest niższy niż w Królestwie Polskiem (zachodni 1527 mm., czyli 93*4; wschodni 1529, czyli 93*6). Natomiast Ukraina i Litwa górna dają dla wielkości średniej wzrostu u kobiet liczby znacznie większe: Ukrainki (L = 237) 1548 mm. (93*2), Słuc-czanki (L = 17) 1539, (tj. 93*4); Litwinki w ogóle (L = 18) 1536 mm., (tj. 92 6), z pow. jezioroskiego (L = 40) 1548 (tj. 93*1). Natomiast W. S. dla szlachcianek w* Płońskiem i Lubelskiem jest bardzo wysoki: w Płońskiem (L = 75) 1557 mm. (91*8), w Lubelskiem (L = 36) nawet 1604 (92-5).

§ 29. Z związku ze wzrostem warto zatrzymać się nad obwodem klatki piersiowej.

Obwód klatki piersiowej, w stosunku do wzrostu, opóźnia się w swoim rozwoju. Dla starszej młodzieży polskiej, uczącej się w gimna-zyach warszawskich, wskaźnik piersiowy waha się koło 45, podnosząc się do 48 jedynie dla malców', mających 1100—1150 mm. wysokości. Z drugiej strony posiada on niską wartość u osobników' wątłych, zwłaszcza suchotnicy odznaczają się wzrostem wyższym a jednocześnie wąską klatką piersiową: dla 267 popisowych suchotników Polaków w r. 1875 W. S. wynosił 1636 mm., Wp zaś 48*5. Wskaźnik piersiowy poniżej 50 w wieku popisowym świadczy albo o takiej wątłości organizmu albo o opóźnionym rozwoju.

a) Galicy a. W wieku lat popisowych Wp wynosił dla 1743 Polaków 50 6, dla 792 Rusinów 511, dla 569 Żydów 49*2. Obliczyć jego wartość dla komend uzupełniających, z osobna wziętych, niepodobna na podstawie materyałów wojskowo-statystycznych, gdyż źródła te podają tylko odsetki młodzieży, mającej obwód klatki piersiowej mniejszy, równy lub większy od połowy wzrostu, czyli Wp mniejszy, równy lub większy 50. Poprzestajemy na przytoczeniu tych gołych liczb odsetkowych, oraz wskaźników piersiowych, wyprowadzonych również dla popisowych przez J. Majera i I. Kopernickiego. Mianowicie przypadało na kategorye mające obwód klatki piersiowej (1872—1876):