tpn 1 22489401

l. Krzywicki: charakterystyka fizyczna luoności zikm pilskich 573

spostrzeżeń. Ale w każdym razie świadczą, że gdzieś w Małopolsce kongresowej istnieje ognisko bardziej napięte typu ciemnego, a wpływy jego może przez Opoczyńskie, Rawskie ciągną się ku Grójeckiemu. Jest to przypuszczenie znów', nie mające dowodu na swoje potwierdzenie prócz wrażenia podmiotowego, ale gdyby było słuszne, to dzielnica większej obfitości typu ciemnego zlewałaby się z obszarem niskorosłym (w okresie lat poborow ych), ciągnęłaby się iła zachód ku Opatowskiemu, ale złagodzona, tak samo jak i ku zachodowu w 01-kuskiem obfitość pierwiastków typu ciemnego się zmniejsza. Zdaje się, iż cała ta dzielnica przedstawia obraz bardzo mało jednolity: składa się jak gdyby z mnóstwa ognisk drobniejszych, już jaśniejszych, już ciemniejszych — sprawa, która niewątpliwie pozostaje w związku z urozmaiconą powierzchnią Małopolski i tak samo różnymi szlakami osadnictwa, O tern świadczy rozbieżność liczb otrzymanych: spostrzeżenia w Olkuskiem w okolicach wsi Sułoszowej i nad górnikami, przeważnie pochodzącymi ze wsi Pomorzany, w Opo-czeńskiem nad ludnością w^si Smardzewice i w Opatowskiem, na granicy Sandomierskiego, nad paru wioskami ościennemi, wydobyły prawdopodobnie na jaw takie ogniska miejscowe. Natomiast liczby co do dzieci, rozporządzające materyałem umiejscowionym nie w tak silnym stopniu, wykazują większą stateczność.

Z tymi wywodami są w zgodzie luźne i podmiotowe opisy ludu tutejszego. W okolicach Sławkowa [w Olkuskiem) »włosy najczęściej blond, oczy zarówno często niebieskie, czarne lub siwe« (St. Ciszewski); w Sandomierskiem »pod względem barwy włosów większa ukazuje się liczba blondynów niż brunetów, częściej także można spotkać oczy siwe niż czarne« (O. Kolberg); w Proszowskiem »włos ciemny pospolicie« (0. Kolberg); »w okolicach Chęcin oczy siwe lub zamglone bure... koło pasma gór Świętokrzyskich, poczynając od Górnego, Krajna czarne oczy, włosy przeważnie u kobiet czarne... w Jachow^rej Woli i Skoroszycach kolor włosów u mężczyzn i kobiet blond, a oczy w padają w barwę zielonkowatą« (ks. W. Siarczyński). Są to spostrzeżenia bardzo subjektywne, ale rzecz znamienna, zaledwie jedno z nich mówi o oczach błękitnych. Ale jak kształtuje się to terytoryum ciemniejsze dalej ku zachodowi, w^r gub. piotrkowskiej i kaliskiej, nie mamy żadnych wskazówek, spostrzeżenia subjektywne przecież zaznaczają większą obfitość pierwiastków jasnych w Kaliskiem: w okolicach Stawiszyna, w Kaliskiem »chłopy włosy mają przeważnie blond, płeć u kobiet, jak u mężczyzn jasna, włosy także przeważnie blond, choć spotykałem dość często i szatynki, oczy przewoźnie niebieskiej

Z Piotrkowskiego rozporządzamy spostrzeżeniami dla Zawiercia, Częstochowy i Pabianic. Do tych ognisk przemysłu ściąga ludność