scandjvutmp3801

28

uncyją, więcćj go za to mają papugi; lecz nadewszystko wróble, zięby, szczygły i kanarki, mają go, jedne 32, drugie 25, inne nawet 14 część według wagi swego ciała, jak się o tern przekonał Józef Pazzi. Uważać tu także należy, że ptaki, pomiędzy wszystkiemi zwierzętami są najżywsze, najgorętsze, albowiem płuca ich są bardzo wielkie, najsklonniejsze do miłości, a przy tern najsilniejsze. Stąd też małe ich gatunki najwięcej okazują pojętności i najlepiej obłaskawić się dozwalają.

Z tej jednak uwagi wynika, że wielką pojętność człowieka nie samej tylko przypisywać trzeba wielkości jego mózgu, bo w tym względzie równa się mu mysz, a przewyższa go wróbel. Nawet u zwierząt czworonożnych nie zawsze pojętność odpowiednia bywa wielkości ich mózgu, osieł bowiem za tak głupiego uważany,' ma przecież stosunkowo, więcej mózgu jak koń, czyli 150 tą część wagi swego ciała. Bóbr, tak przemyślny w budowaniu swych chat, ma bardzo mały mózg, ledwo stanowiący 290-tą część wagi ciała, to jest nierównie muićj niż zając i inne gryzące daleko mniej od niego przemyślne.

1 kiedy więc błędem jest powtarzać jeszcze dziś z Arystotelesem, Plinijuszem, Galenem i prawie ze wszystkiemi nowożytnemi fizyjolo-gami, że człowiek ma w iększy mózg niż wszystkie zw ierzęta, czy nie wypadałoby raczej przypisywać naszego wysokiego rozumu, nie tylko szczególnej naturze naszćj duszy, ale nadto jeszcze bytności pewnych części mózgu, które są szczupłe a nawet zatarte u zwierząt? Wszakże to niekoniecznie najrozumniejsi ludzie, okazują największe głowy; Sandiport utrzymuje, że Szwedzi mają je mniejsze niż ich sąsiedzi, a Kałmuk i Tatar mają większą czaszkę niż wszyscy najwyżej ucywilizowani ludzie w Europie. Laponowie, małe narody przybiegunowe, choć po największej części nieudolni, mają przecież mózg bardzo wielki, podobnie jak wszystkie karły (1).

Znajdujemy wprawdzie u małp i w ogólności u wszystkich zwierząt ssących, wszystkie części mózgu i móżdżku, też same co i u człowieka; takież widzimy ich części u niedołężnego kretyna jak i u człowieka obdarzonego genijuszem, ale pewno nie tej samej

(1J EdwarduB Samlifort, Mus anatomtcum, Lugd. Bat,, 1793, in folio, tom. 1.