017

A HibUl. IM1U.1 ,Vv»«    :u, r ), buui :uO

ISBN D4H1II ł-7. © l>. »N TOS >«}

1 7 CHEMICZNE METODY WYZNACZANIA MAS ATOMOWYCH    17

Metoda spektrometrii mas mc jest jednak jedyną metodą wyznaczania mas atomowych pierwiastków. Co więcej, jako główna tnelotla precyzyjnego wyznaczania mas atomowych nabrała ona znaczenia dopiero w nowszych czasach. Masy atomowe większości pierwiastków zostały wyznaczone z dużą dokładnością jeszcze w XIX w. metodami chemicznymi.

W rozważaniach mających na celu wprowadzenie w podstawy tego rodzaju oznaczeń przyjmujemy masę atomową wodoru za równą 1,00794 u (masa atomowa wodoru w skali '*C) i w stosunku do niej będziemy wyznaczać masy atomowe innych pierwiastków. Jako przykład podamy wyznaczenie masy atomowej chloru.

Z analizy chemicznej chlorowodoru wynika, że w tym związku na 1 mol atomów wodoru, o masie 1,00794 g. przypada 35.4527 g chloru. Jeszcze w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku biakowało podstaw, by definitywnie stwierdzić, jaki wzór odpowiada cząsteczce chlorowodoru, i na tej podstawie określić, ile moli atomów chloru zawartych jest w 35,4527 g tego pierwiastka. Gdyby wzór ten miał postać HCI, ilość ta byłaby masą jednego mola atomów chloru i podawałaby liczbową wartość jego masy atomowej. W przypadku gdyby wzór ten miał postać IICI>, 35.4527 g chloru byłoby masą 2 moli atomów i masa atomowa chloru wynosiłaby 17.72635 u. Gdyby z kolei należało napisać HjCI. 35.4527 g chloru zawierałoby tylko pół mola jego atomów, a masa atomowa wyniosłaby 70,9054 u itd. Jak z tego wynika, na podstawie dokładnej analizy chemicznej chlorowodoru można podać szereg dopuszczalnych wartości, spośród których jedna tylko równa się rzeczywistej masie atomowej. Wybór właściwej wartości jest możliwy dzięki temu. ze istnieją metody orientacyjnego wyznaczania masy atomowej. Przez porównanie przybliżonej masy atomowej z liczbami uzyskanymi nu podstawie analizy chemicznej można łatwo zdecydować, która z tych liczb jest właściwa.

Najprostszym sposobem określania przybliżonej masy atomowej jest oszacowanie jej na podstawie znanego położenia danego pierwiastka w układzie okresowym (np. wyznaczenie liczby atomowej Z na podstawie widma promieniowania rentgenowskiego emitowanego przez dany pierwiastek). Masa atomowa pierwiastka bliska jest bowiem średniej z wartości mas atomowych wszystkich pierwiastków sąsiadujących z nim bezpośrednio w układzie.

Pierwszym uczonym, który rozwiązał problem wyboru właściwej wartości masy atomowej. był Stanislao Cannizzaro i 1858 r.J. Oparł się on w swych pracach na wnioskach wynikających z. hipotezy Avogadra. Szczegóły tej metody, która w przeszłości odegrała bardzo ważną rolę. podają podręczniki historii chemii.