0295

Beria i zmęczenie oprawców 273

Po przybyciu na miejsce pochwalił się Stalinowi: Zwolniłem 215 pracowników politycznych, większość z nich aresztowano. Ale czystka [...] nie jest jeszcze zakończona. Myślę, że nie można wyjeżdżać do Chabarowska bez jeszcze bardziej surowego śledztwa... Kiedy Woroszyłow i Budionny próbowali bronić oficerów, Mechlis poskarżył się na Woroszyłowa (nienawidzili się nawzajem) Stalinowi: Meldowałem KC i narkomowi (Woroszyłowowi) o sytuacji w Zarządzie Wywiadu. Jest tam mnóstwo podejrzanych ludzi i szpiegów [...]. Obecnie tow. Woroszyłow rozkazuje zamknąć śledztwo [...]. Nie mogę się pogodzić z sytuacją. Nawet Kaganowicz uważał, że Mechlis „był okrutny, czasami przesadzał”.

Kiedy Mechlis udał się na wschód, japońska Armia Kwantuńska przekroczyła granicę radziecką na zachód od jeziora Chasan, gdzie wywiązały się zacięte walki. Bliicher zaatakował Japończyków pomiędzy 6 a 11 sierpnia i odparł ich z ciężkimi stratami. Stalin, podjudzany przez Mechlisa i zaniepokojony stratami oraz niezdecydowaniem Bluchera, zatelefonował do marszałka i zbeształ go:

-    Powiedzcie, towarzyszu Blucher, szczerze: czy rzeczywiście macie ochotę walczyć z Japończykami? Jeśli nie macie, powiedzcie wprost, jak komunista...

-    Zjawił się rekin - oświadczył Blucher żonie. - Chce mnie pożreć. Albo on pożre mnie, albo ja jego. To drugie jest mało prawdopodobne.

Rekin przypieczętował los marszałka. Mechlis aresztował czterech oficerów sztabowych Bluchera i zwrócił się do Stalina i Woroszyłowa, aby pozwolili mu ich rozstrzelać bez procesu, na mój specjalny rozkaz. Blucher został pozbawiony dowództwa, odwołany i aresztowany 22 października 1938 roku.¹³

-    Teraz już po mnie! - łkał Jeżów w swoim gabinecie, w dalszym ciągu dokonując egzekucji więźniów, którzy „mogą zwrócić się przeciwko nam”. Dwudziestego dziewiątego września utracił większą część swojej władzy, gdy Beria przejął rdzeń NKWD: Główny Zarząd Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB). Od tej pory kontrasygnował rozkazy Jeżowa. Komisarz próbował się bronić: zaproponował Stalinowi, aby Stanisław Redens, mąż Anny Alliłujewej i zażarty wróg Berii, został jego drugim zastępcą. Stalin nie chciał o tym słyszeć.

Jeżów pił w swojej daczy z przygnębionymi kompanami, ostrzegając ich, że niebawem zostaną wykończeni, i snując fantastyczne plany wyeliminowania wrogów.

-    Natychmiast usunąć wszystkich ludzi umieszczonych na Kremlu przez Berię - rozkazał głośno szefowi kremlowskiej ochrony podczas jednej z takich libacji - i zastąpić ich ludźmi wiarygodnymi.

Po czym wybełkotał, że trzeba zabić Stalina.¹⁴