0299

pochodząc z najrozmaitszych zaborów i mając różnorakie przyzwyczajenia. Jeżeli chodzi o uczniów, to nie należeli — jak to bywa — do warstwy społeczeństwa mniej więcej tej samej klasy. Różnili się wychowaniem, rozmaicie byli uposażeni finansowo i na koniec — rocznik uczniów najstarszych prawie cały czas podczas wojny bolszewickiej był w szeregach wojska, gdzie jak zwykle podczas wojny, czasem podjazdowej, pojęcie dyscypliny staje się bardzo rozmaicie rozumiane.

Nie posiadaliśmy własnej tradycji morskiej i mieliśmy przed sobą trudne zadanie, żeby ją stworzyć. Tymczasem tradycja morska, przyzwyczajenie i świadomość warunków pracy na morzu w każdym państwie posiadającym flotę handlową ułatwia w stopniu wysokim nie tylko kompletowanie kadr na statki, lecz również ich wychowanie. Jest to najzupełniej zrozumiałe, że jakiś Anglik czy Norweg, gdy się dostawał na statek jako chłopiec okrętowy na przykład, to wiedział bardzo dużo, jeżeli nie od ojca swego czy matki, to od któregokolwiek ze swoich krewnych lub od kolegi ze szkoły. Gdy przybywał na statek po raz pierwszy, nie dziwiło go tak wiele rzeczy jak naszych uczniów, zdumionych niektórymi naszymi zarządzeniami.

Jeżeli mówimy o tradycji morskiej, to we wszystkich państwach morskich jest ona bardzo do siebie zbliżona, ale nie będzie chyba błędem z mojej strony, jeżeli stwierdzę, że w formie najstarszej, a jednak najlepiej dostosowanej i zmienionej do czasów nowszych, tradycja ta zachowała się w marynarce brytyjskiej. Sądzę, że nie będzie również błędem stwierdzenie, iż wiele państw pod tym względem po prostu Anglików naśladuje.

Niemcy, którzy swoją marynarkę handlową stworzyli bardzo szybko, zapewne własną tradycję morską wzorowali na tradycji angielskiej. Na zewnątrz jest ona bardzo podobna, ale jest w niej taka sama różnica jak między znaczeniem określenia Citizen — obywatel oraz undertanne³⁶ — poddany.

Zważywszy to wszystko, można zrozumieć, że kapitanowi Ziółkowskiemu, przyzwyczajonemu do systemu przyjętego na jednej z dobrze zorganizowanych niemieckich linii okrętowych, ³⁶ undertanne — forma błędna, zbliżona do niem. der Untertann (poddany). Winno być: subject.

293