0574

Żdanow dziedzicem i zakrwawiony dywan Abakumowa 543

o Żdanowie jako o swoim następcy. Tymczasem Beria ledwie mógł ukryć swoją pogardę dla aspiracji Żdanowa:

- Potrafi tylko grać na fortepianie dwoma palcami i odróżnić człowieka od krowy na obrazie, a mimo to wymądrza się na temat malarstwa abstrakcyjnego! ¹

„Pianista” stał się bohaterem w Leningradzie, gdzie lubił się przechwalać, że blokada miała większe znaczenie niż bitwa pod Stalingradem. Wysłany w 1945 roku jako prokonsul Stalina do Finlandii, nauczył się fińskiej historii i popisywał się encyklopedyczną wiedzą na temat polityki Helsinek, a nawet oczarował tamtejszego przedstawiciela Wielkiej Brytanii. Kiedy domagał się zaanektowania Finlandii (rosyjskiego księstwa do 1917 roku), Mołotow udzielił mu reprymendy: „Posuwacie się za daleko [...]. Jesteście zbyt emocjonalni!” Ale nie zaszkodziło to jego wizerunkowi w oczach Stalina, który odwołał go z Leningradu i mianował swoim zastępcą odpowiedzialnym za Wydział Agitacji i Propagandy i stosunki z partiami zagranicznymi, czyniąc go jeszcze potężniejszym niż przed wojną. Jego rodzina, zwłaszcza syn Jurij, znów znalazła się blisko Stalina. Nawet pisali do niego całą rodziną: Drogi Iosifie Wissarionowiczu, składamy Wam serdeczne gratulacje z okazji [...] rocznicy bolszewickiego zwycięstwa i prosimy, żebyście przyjęli nasze najlepsze życzenia. Zinaida, Andriej, Anna i Jurij Żdanow.

Od powrotu w styczniu 1945 roku Żdanow rozgrywał zręcznie swoje karty. Umocnił triumf nad Malenkowem i Berią, przekonując Stalina, aby wyniósł jego kamarylę leningradczyków do władzy w Moskwie. Aleksiej Kuzniecow, małomówny bohater blokady o pociągłej twarzy i spokojnym głosie, zajął miejsce Malenkowa w Sekretariacie. Żdanow zdawał sobie sprawę, że Stalin chce ukrócić wpływy Berii w MGB, zasugerował więc, by Kuzniecow zastąpił go jako kurator „organów”. Kuzniecow w swojej „naiwności” przyjął ten zatruty kielich: „powinien odmówić”, wspominał Mikojan, ale był „prostoduszny”. Nominacja Kuzniecowa ściągnęła nań nieprzejednaną nienawiść dwóch najbardziej mściwych drapieżników w stalinowskiej dżungli: Berii i Malenkowa.

Do stycznia 1946 roku, gdy Stalin przebywał na swego rodzaju emeryturze, Żdanow, jak się wydawało, zdobył kontrolę nad partią i zyskał decydujące słowo w kwestiach polityki kulturalnej i zagranicznej, a także zneutralizował „organy” i wojsko.¹ Żdanowa wychwalano jako „drugiego człowieka w partii”, jej „największego działacza”, a jego otoczenie szeptało

1

Sam Stalin ustąpił niebawem ze stanowiska ministra obrony, powierzając je kolejnemu sojusznikowi Żdanowa, Bułganinowi, który nienawidził Malenkowa, ponieważ w 1943 roku ten usunął go z Frontu Zachodniego. Rządząca „piątka” (Stalin, Mołotow, Mikojan, Malenkow i Beria) rozszerzała się stopniowo, obejmując Żdanowa, Wozniesienskie-go, Bułganina i Kuzniecowa, bez względu na to, czy byli, czy nie byli członkami Politbiura.