077

Przejawy islamu 77

i wszystkie będą wzięte pod uwagę w Dniu Sądu* Z drugiej strony był panujący i jego przedstawiciele podejmujący decyzje w szerokim zakresie spraw, a ich przekonania i sposoby usprawiedliwiania władzy pozwalały im podejmować decyzje, które w żadnym razie nie mogły być sprzeczne z znaczeniem Koranu lub tym, co implikował.

Dlatego też w okresie rządów pierwszych kalifów i Umajjadów miały miejsce dwa procesy. Władca, jego namiestnicy i specjalni przedstawiciele - kadio-wie - wydawali wyroki i rozstrzygali spory, biorąc pod uwagę zwyczaje i prawa obowiązujące w różnych regionach. Jednocześnie poważni i zaangażowani muzułmanie starali się podporządkować wszystkie ludzkie uczynki swojej religii i opracować idealny system postępowania wiernych. Czyniąc to, musieli brać pod uwagę słowa Koranu i je interpretować, podobnie jak uwzględniać przekazaną pamięć wspólnoty o tym, jak Prorok postępował (jego codzienne zachowania, czyli sunnę w coraz większym zakresie spisywano w formie „tradycji”, czyli hadisów), o rozstrzygnięciach podejmowanych przez kalifów, jak również o tym, co zbiorowa mądrość społeczna uważała w życiu za dobre (sunna społeczności).

Obydwa te procesy nie różniły się od siebie całkowicie. Kalif, namiestnik lub kadi z pewnością dążyli do modyfikowania istniejących zwyczajów w kontekście wymagań islamu; uczeni zaś starali się wprowadzać do swoich idealnych systemów coś, co odziedziczyli po obyczajach własnego środowiska. W pierwszym okresie jednak pozostawali w izolacji od siebie. Co więcej, w każdym z tych procesów ujawniały się różne tendencje. Jeśli wziąć pod uwagę sposób powstania i administrowania imperium, obyczaje poszczególnych regionów i obowiązujące w nich zasady musiały bardzo się między sobą różnić. Z kolei uczeni byli rozproszeni po wielu miastach: działali w Mekce i Medynie, Al-Kufie i Al-Basrze oraz w miejscowościach syryjskich. Każde z tych miast reprezentowało własną szkołę myślenia, odzwierciedlającą pamięć o przeszłości, a także potrzeby i praktyki danego regionu wykrystalizowane w wyniku lokalnego konsensu (idżma).

Sytuacja uległa zmianie, gdy w połowie drugiego wieku islamu (VIII W. n.e.) Abbasydzi przejęli władzę, sytuacja uległa zmianie. Powstanie scentralizowanego państwa rządzonego za pomocą biurokracji sprawiło, że koniecznością stało się ustalenie sposobów rozstrzygania sporów i rządzenia społeczeństwem. Twierdzenie Abbasydów, że ich władza jest religijnie usprawiedliwiona, wymagało, by wszelkie uzgodnienia opierały się na naukach islamu. W rezultacie obydwie tendencje zaczęły się do siebie przybliżać. Kadi stał się, przynajmniej teoretycznie, sędzią niezależnym od władzy wykonawczej; podejmował decyzje na podstawie nauk religijnych. Wzrosła zatem potrzeba jakiejś ogólnej zgody dotyczącej funkcjonowania islamu w życiu codziennym. Koran, stosowanie sunny Proroka ucieleśnionej w hadisach, opinie grupy uczonych, rozwijająca się praktyka czyli sunna lokalnych społeczności: to wszystko miało