080

80 Tworzenie świata

Tradycja Proroka

W politycznych i teologicznych kontrowersjach pierwszych trzech wieków używano hadisów. Wykorzystywano je również do rozwoju nauki prawa, ponieważ były one jedną z jego podstaw. Jednakże związki teologii i prawa z hadisami były znacznie bardziej złożone. Wykorzystywano w nich nie tylko hadisy, ale również w szerokim zakresie tworzono te tradycje, które przetrwały do naszych czasów. Ten proces spowodował powstanie innej nauki religijnej: krytyki hadisów posługującej się kryteriami, które pozwalały odróżnić tradycje uważane za autentyczne od wątpliwych lub w sposób oczywisty fałszywych.

Od samego początku społeczność, skupiona wokół Mahometa dysponowała dwojako rozumianą sunną, systemem zwyczajowych zachowań. Z jednej strony gmina religijna stopniowo wytworzyła swój własny zespół zalecanych zachowań, rozwijany i gwarantowany dzięki swoistemu konsensowi. Z drugiej strony byli również ludzie, którzy chcieli podtrzymać sunnę Proroka, a więc pamięć o tym, co czynił i co mówił. Jego towarzysze na pewno o nim pamiętali i przekazali swoją wiedzę następnemu pokoleniu. Opis jego postępowania i wypowiedzi, czyli hadisy, od wczesnego okresu był przekazywany nie tylko ustnie, ale również na piśmie. Chociaż niektórzy pobożni muzułmanie - uważając, że hadisy pomniejszają wyjątkowy charakter Księgi - patrzyli niechętnie na ich spisywanie, to inni do tego zachęcali. W rezultacie pod koniec okresu Umajjadów wiele hadisów, które później miały zostać włączone do biografii Proroka, zarejestrowano na piśmie.

Jednakże ów proces na tym się nie zakończył. Zarówno sunna społeczności, jak i spisana sunna Proroka różniły się w zależności od miejsca i czasu jej redagowania. Pamięć się zacierała, opowieści ulegały zmianie w trakcie ich relacjonowania, a nie wszyscy, którzy je spisywali, byli prawdomówni. Początkowo sunna społeczności miała istotniejsze znaczenie, ale z czasem prawnicy, a także niektórzy teologowie, zaczęli przywiązywać większą wagę do tradycji Proroka. Specjaliści w zakresie prawa pragnęli powiązać powstałe zwyczaje społeczne i regulacje administracyjne z zasadami religii. Jednym ze sposobów osiągnięcia tego celu było odwoływanie się do Proroka. Ludzie zaangażowani w wielkie spory dotyczące tego, kiedy władza winna uciekać się do kłamstwa, lub kontrowersje dotyczące natury Boga i Koranu starali się znaleźć wsparcie dla swoich poglądów w życiorysie i wypowiedziach Mahometa. I tak w ciągu drugiego i trzeciego wieku islamu (mniej więcej w VIII i IX wieku) rozrosła się liczba wypowiedzi przypisywanych Prorokowi. W pewnym zakresie uznano to za zabieg literacki częściowo uzasadniony hadisem: „To, co ujęte jest w dobrych słowach, pochodzi ode mnie”. Bardzo wcześnie jednak zdano sobie sprawę z grożących niebezpieczeństw. Wówczas powstał krytyczny ruch, którego celem było odróżnienie prawdy od fałszu. Prawdopodobnie pod koniec pierwszego wieku islamu