189

Rozbieżne drogi myślenia 189

w Maszhadzie na terenie Churasanu. Wokół ich grobowców powstały szkoły, przytułki i cmentarze, na które przynoszono ciała zmarłych szyitów, aby je tam pochować. Groby dzieci imamów, towarzyszy Proroka i słynnych uczonych również otaczano czcią.

Nie należy jednak ściśle przeciwstawiać sobie sunnickich i szyickich miejsc oddawania czci. Zarówno jedni, jak i drudzy odbywają pielgrzymkę do Mekki i odwiedzają grób Proroka w Medynie. Szyici odwiedzali grobowce sufickich świętych, a w niektórych okolicach ludność sunnicka oddawała cześć imamom i ich rodzinom. W Kairze mauzoleum, gdzie jakoby pogrzebana została głowa imama Al-Husajna, stało się ośrodkiem ludowych obrzędów.

Istnieje jednak doroczna uroczystość, która ma specjalne znaczenie dla szyitów. Jest nią Aszura, wspomnienie bitwy pod Karbalą, podczas której dziesiątego dnia miesiąca muharrama 680 roku został zabity imam Al-Husajn. Dla szyitów jest to jedno z najważniejszych wydarzeń historycznych. Wyznacza ono moment, w którym bieg dziejów na tym świecie jawnie odbiegł od kierunku wyznaczonego przez Boga. Śmierć Al-Husajna uważano za męczeństwo, za dobrowolne poświęcenie się dla dobra społeczności, za obietnicę, że w końcu Bóg przywróci właściwy porządek rzeczy. W jej rocznicę szyici nosili oznaki żałoby, a w meczetach wygłaszano kazania opowiadające o poświęceniu Al--Husajna i wyjaśniające jego znaczenie. Czasami opowiadanie dziejów imama przekształcało się w ich dramatyczne odtwarzanie.

Od wczesnego okresu rozwoju szyizmu oddawanie czci imamom sprawiało, że stawali się oni czymś więcej aniżeli zwykłymi ludźmi - widocznymi objawami ducha Bożego; twierdzono też, że poza jawnym, zewnętrznym znaczeniem Koranu znajdować się miała ukryta prawda. Takie idee wspierali Fatymidzi, gdy byli władcami Egiptu i Syrii. Isma’ilici, ugrupowanie szyickie, z którego wywodzili się Fatymidzi albo z którym byli powiązani, reprezentowali poglądy zniekształcone później przez system idei rozwiniętych przez uczonych działających pod patronatem fatymidzkim i upowszechnionych dzięki potędze Fatymidów.

Doktryna faworyzowana przez Fatymidów legitymizowała twierdzenie, że imamat od Dżafara as-Sadika przeszedł na jego wnuka Muhammada, który był siódmym imamem, ostatnim widocznym imamem w tej linii. Aby usprawiedliwić i objaśnić to przekonanie, sformułowano definicję imama opartą na specyficznym rozumieniu historii. Twierdzono, że w ciągu całych swoich dziejów ludzkość potrzebowała kierowanego przez Boga, bezgrzesznego nauczyciela; istniało siedem cykli takich nauczycieli. Każdy cykl zaczynał się od wysłannika (natik), który objawiał światu prawdę; po nim przychodził interpretator (wasi), który zapoznawał niewielu wybrańców z wewnętrznym znaczeniem objawienia wysłannika. Owo znaczenie kryło się pod zewnętrznymi objawami wszystkich religii: Bóg jest jeden, jest niepoznawalny, od Niego wywodził się Uniwersalny