191

Rozbieżne drogi myślenia 191

lacji od reszty gminy. U husajrytów tę rolę odgrywał madżlis. Ttadycję naukową przekazywali uczeni religijni w szkołach lub własnych domach. Pod nieobecność imamów to oni reprezentowali autorytet moralny w swoich społecznościach.

Nauka żydowska i chrześcijańska

Do naszych czasów najważniejsze ośrodki zamieszkiwane przez ludność żydowską i ośrodki żydowskiej kultury religijnej znajdowały się w krajach władanych przez muzułmanów. Większość żydów należała do głównego nurtu uznającego autorytet Talmudu, który stanowił zespół nauk służących do interpretowania i rozważania zasad prawa żydowskiego, zgromadzonego w Babilonii albo Iraku. Istniały jednak mniejsze ugrupowania: karaimowie, którzy uważali, że Tora, nauka objawiona przez Boga w Piśmie Świętym, stanowiła jedyne źródło prawa i każdy uczony winien sam ją studiować, oraz samarytanie, którzy już w czasach starożytnych oderwali się od głównego nurtu judaizmu.

We wczesnym okresie muzułmańskim Irak pozostawał najważniejszym ośrodkiem żydowskich nauk religijnych. Do tutejszych dwóch wielkich akademii, które pełniły rolę strażników długiej ustnej tradycji religii żydowskiej, z całego judaistycznego świata przysyłano zapytania dotyczące zasad interpretacyjnych. Później jednak, kiedy imperium abbasydzkie zaczęło się rozpadać, niezależnym autorytetem cieszyły się kolegia (jesziwot), które powstały w głównych ośrodkach zamieszkanych przez żydów: w Kairze, w Al-Kajrawanie i w miastach muzułmańskiej Hiszpanii.

W bardzo wczesnym okresie muzułmańskim żydzi, mieszkający w krajach, gdzie arabski był głównym językiem zarówno administracji, jak i ludności muzułmańskiej, w życiu codziennym posługiwali się arabskim, jednakże do celów liturgicznych i religijnych dalej używali hebrajskiego. Wpływy idei religijnych i prawnych judaizmu, na formowanie się islamu jako systemu ideowego znalazły odzwierciedlenie w samym judaizmie, a i żydowska teologia oraz filozofia pozostawały pod silnym wpływem kalamu i filozofii muzułmańskiej. W Andaluzji pod wpływem arabskich konwencji i stylów doszło również do rozkwitu poezji hebrajskiej - religijnej i świeckiej. W XII wieku wraz z nadejściem Almo-hadów skończyła się rozwinięta żydowska kultura w Andaluzji. Największa postać średniowiecznego judaizmu, Musa Ibn Majmun (Majmonides, 1135-1204), znalazł większą swobodę w Kairze pod panowaniem Ajjubidów niż w Andaluzji, z której pochodził. Jego, napisany po arabsku, Poradnik dla zakłopotanych stanowił filozoficzną interpretację religii żydowskiej, a inne dzieła napisane w tym samym języku i po hebrajsku zawierały wykład prawa judaistycznego. Majmonides był nadwornym lekarzem Salaha ad-Dina i jego syna, a jego życie