20101227 110142

76 KOMENTARZE

jako Z); BJ, sygn. Ma. slac. Fol. 9 (dawniej rękopis Preussische Staatsbibiiothek w Berlinie), k. 44 v - 45r (dalej oznaczany jako W). Podstawą poniższego przedruku jest przekaz W.

Zwierciadło Fortuny

Fortuna, odmienna pani, dzień i noc zaprzągszy w sani, woźnicą czas uczyniła i wszytek świat objeździła.

S Człek - zabawą; ziemia, morze są dwaj słudzy na jej dworze.

Statek z swych dziedzin wygnała, przy nadziei być kazała.

Każdy, kto jej ufa, traci, to bo u niej kredyt nie płaci.

Omyłką się pieczętuje, z niestałości tryjumfuje.

Zartfcim w miejscu kołem biega; tego, co jej nie zna, sięga,

15 a tych, którym się znać dała, mija, wczora pokarała.

Jednych drugim dziś folguje, śmiech i płacz w ręku piastuje.

Wątpić w szczęściu nie potrzeba.

30 Jednemu da zgębę chleba, umorzy głodem drugiego; to jest własny urząd jego.

Niejednego, co zasieje, omyli żniwa nadzieje,

25 a ci, co się nie spodziali,

częstokroć żną, choć nie siali.

w. 2 dzień i noc - W Z; noc i dzień - Kz

w. 5 zabawa -W Z; zabawa - K2

w. 7 z swych dziedzin - K2 Z; swych dzieci - W (bł)

w. 8 być~V Z;życ'“K2

w. 9 ufa - W; dufa - K2 Z

w. 12 z niestałości ~ W Z; w niestałości - Ka

w. 15 tych - K2 Z, tym - W

w. 21-22 - brak w K2

w. 24 omyii żniwa - W; Omyli z żniwa - K2; omylą żniwa ~ Z

vn. CNOTA-VUI. ZŁOTO

Obydwa te utwory znajdujemy w następujących manuskryptach: PAN Kraków 1273, cz. II, s. 64-65 (dalej oznaczany jako K2); Kóm. 1195, k. 25r-v (dalej oznaczany jako R); Racz. 606, s. 103-104 (dalej oznaczany jako F); Lwów UAN Ossol. I 4590, Cnota na k. 119, Złoto na k. 175^-y (dalej oznaczany jako O). W rękopisie K i R zostały one zapisane równolegle, co odpowiada ich symetrycznej budowie. Znajduje to odbicie w tytułach. Przekaz K2 pierwszy wiersz tytułuje Madrygał, drugi zaś Drygał (oba tytuły powtórzone są po wersie 16). W przekazie R całość zatytułowana jest jako Dytzkurs cnoty ze złotem, a nad

poszczególnymi wierszami zapisano jeszcze tytuły: Cnota i Zioło. Inaczej postąpił (zapewne ze względu na zakłócenia w symetrii, zob. wers 2) autor przekazu F, zapisując utwory jeden pod drugim. Ich wzajemny związek zaznaczył jednak w tytułach: Madrygał Cnota oraz Drygał Złoto. Od tych trzech przekazów różni się zdecydowanie przekaz 0, gdzie wiersze zapisano w zupełnie innych miejscach, jako utwory ze sobą nie związane. Cnota (podobnie jak Czar, zob. „Aneks” V) została zapisana bez tytułu w redakcji jaką znamy ze Światowej Rozkoszy i ten przekaz tu pomijamy, natomiast Złoto, w redakcji wspólnej wszystkim rękopisom, nosi tytuł Cnota nad złoto. W niniejszej edycji za podstawę pizyjęto przekaz Ka, zachowując również równoległy zapis tekstu.

Drygał. Złoto

Dobre złoto przy cnocie; ustąp nędzo, kłopode, ustąp melankolija, cnota się w skarby wzbija.

Ma się dobrze złośliwy,    5

przecz ma żebrać cnotliwy? Bogacz w skarbach opływa, cnotliwy ich nabywa.

To tylko w cnode ganię, że nie da Żyd nic na nię; to rzadki jej pokłon daje, każdy z worki przestaje.

Kto raz pióto uroni, cnota go nie ugoni.

Dość cnotliwych u fary    15

prosi o szeląg stary.

Nic nie jest cnota w nędzy, trzeba do niej pieniędzy.

Mamie ten je i pije,

kto dziś z jałmużny żyje.    20

Ratowałbym bliźniego,

nie mam czym, bo samego

tenże mól żtze, a cnota

obumarła bez złota.

Madrygał. Cnota

Pomaga Bóg, panowie, tak was Fortuna zowie, ja, chodem ubogi, nie ustąpię wam z drogi,

5    cnotą-m rówien każdemu

monarsze nawiętszemu; choć mię przejdzie we złocie, dotrzymam placu w cnocie. Cnota grunt, fraszka złoto, to    wszytko to ziemia, błoto,

wszytko to czas rozchwieje, cnota się nie starzeje. Bogactwa niejednego zagubiły głupiego,

15    na cnode nikt nie trąd,

sam ją Bóg dobrze płaci. Śmierć nie bierze pieniędzy ani folguje nędzy; ale jak dę zastanie,

30    tak pódź do wójta, panie.

Grób ci ciało okryje, robak kośd rozryje.

Ziemia w ziemi, a duszę Bogu poruczyć muszę.

Madrygał. Cnota

Tytuł: - F w. 2 - Ka H; F:

Polscy dygnitarzowie, co urn* szczęście zgromadza, urzędy albo władza.

w. 7 mrę przejdzie me - K2; mię przeszło we - F; mi zeszło na - R w. 8 dotrzymam - K2 F; dosyć mam - R w. 16 dobrze - F R; hojnie - K2

po w. lówKa przerwa w zapisie, a dalsza część utworu została oddzielona powtórzonym

tytułem Madrygał ił

w. 23 w ziemi - F; ziemi - K2; w ziemie - R