288

/' . 288 .foliinta Lausch-Zuk

małżeństwa, znane są również związki małżeńskie odpowiednio uświadamiane i zabezpieczające się przed potomstwem. Doświadczenia innych państw (por. K. Nowak-Lipińska 1995) wskazują na to, że zagadnienie realizowania potrzeb erotycznych przez osoby niepełnosprawne stanowi problem możliwy do rozwiązania. Istnieje wiele różnych propozycji co do form i metod edukacji seksualnej. K. Nowak-Lipińska (1995) powołuje się na kraje Europy Zachodniej, gdzie coraz powszechniejsza jest idea małżeństwa chronionego. Jej istotą jest łagodna i dyskretna opieka wykwalifikowanego pracownika socjalnego. Niestety, bardzo często wobec problemów zaspokajania potrzeb erotycznych u niepełnosprawnych opiekunowie wydają się być bezradni, co wiąże się 2 popełnianiem rozmaitych błędów wychowawczych polegających m.in. na izolowaniu od płci przeciwnej, przekazywaniu nieadekwatnych informacji na temat seksu ltd, W przypadku głębiej upośledzonych umysłowo nagminne jest utrzymywanie tych osób, niezależnie od wieku, w pozycji bezpłciowych dzieci. Naj-prawdopobmej przyczyną takiego stanu rzeczy jest unikanie problemów, kłopotów, jakie niosłoby ze sobą uznanie istnienia potrzeb erotycznych

0    tych osób dla rodziców, opiekunów (por. K. Nowak-Lipińska 1994).

Kolejną, bardzo istotną dla życia i rozwoju każdego człowieka potrzebą jest potrzeba aktywności. Jej wartość dla życia trudno jest przecenić. Jest ona wspólna dla wszystkich ludzi bez względu na ich sprawność, wiek czy płeć. Charakterystyczne jest to, że w różnych okresach życiowych dominują inne rodzaje aktywności. Dla prawidłowego rozwoju w okresie dziecięcym konieczne są zabawy, których repertuar i stopień trudności wraz z wiekiem zmieniają się. Zabawy w zależności od wieku

1    możliwości dziecka angażują poszczególne sfery jego funkcjonowania i pełnią wiele bardzo ważnych ról w prawidłowym rozwoju, wspomagając go i przygotowując dziecko do pełnienia ról człowieka dorosłego. Na temat zabaw istnieje bardzo obszerna literatura. W tym miejscu podkreślić można, że osoby niepełnosprawne, w zależności od rodzaju niepełnosprawności, wymagają szczególnego wspomagania przy zabawie, przede wszystkim potrzebują:

a)    partnera, który będzie czuwał nad dobrym wyborem zabawy, niejednokrotnie będzie uczył bawić się, w uzasadnionych sytuacjach przejmie inicjatywę. Partner nadaje też sytuacji zabawy wartość społeczną, pomaga zrozumieć konwencję zabawy (np. reguły gry},

b)    odpowiedniego środowiska, miejsca i czasu dla zabawy. Ważny jest odpowiedni dobór zabaw i zabawek, aby zabawa miała swój sens, dawała radość i satysfakcję. Zabawa nie może być zbyt łatw^ra ani zbyt trudna, powinna być zauważana i doceniania przez osoby znaczące,