403

Apogeum arabskości (łata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte) 405

W 1965 roku wybuchły poważniejsze rozruchy w zachodniej części kraju - Zu-farze. Trwały one aż po lata siedemdziesiąte i były wspierane z zewnętrz. Sułtan nie chciał iść na żadne ustępstwa i w 1970 roku został obalony za poduszcze-niem brytyjskim, a miejsce po nim zajął jego syn.

W latach sześćdziesiątych główna uwaga osób zainteresowanych powstaniem tego, co zwano narodem arabskim, skupiała się już nie na pozostałościach władzy imperialnej, lecz na dwóch typach konfliktów: zatargu między obydwoma supermocarstwami oraz sporze wśród państw podporządkowanych ugrupowaniom sprzyjającym gwałtownej zmianie lub rewolucji typu naserow-skiego i krajów, w których władały dynastie i grupy bardziej ostrożne wobec zmian politycznych i wrogie upowszechnianiu się wpływów naseryzmu. W Syrii w 1963 roku władzę przejęła partia Baas: najpierw dokonali tego jej cywilni przywódcy, a następnie związani z partią oficerowie. W Iraku rząd oficerów, którzy objęli rządy w wyniku rewolucji 1958 roku, w 1963 został obalony przez siły probaasistowskie i pronaserowskie, ale dyskusje na temat jedności iracko--syryjsko-egipskiej ujawniały różnice interesów i ideologii między trzema państwami. W Sudanie w 1958 roku doszło do przewrotu wojskowego; powstały wówczas rząd, prowadził politykę neutralności i rozwoju gospodarczego aż do przywrócenia w 1964 roku pod naciskiem ludowym władzy parlamentarnej. W Algierii na czele pierwszego rządu powołanego po uzyskaniu niepodległości stanął Ben Bella, którego w 1965 roku zastąpił bardziej oddany socjalizmowi i neutralności rząd Huwariego Bumediena. Z drugiej jednak strony, w Maroku, Libii, Jordanii i Arabii Saudyjskiej istniały monarchie, a Tunezja zajmowała niejasną pozycję, władzę sprawował tu bowiem Burgiba - przywódca masowej partii narodowej oddanej sprawie daleko posuniętych reform, ale niechętnej rozszerzaniu wpływów Egiptu i wielu aktualnym ideom nacjonalizmu arabskiego.

Dzięki nowemu bogactwu i zmianom, do jakich doszło na skutek eksploatacji ropy naftowej, umacniało się przekonanie, że oto kształtuje się naród. Zasoby ropy naftowej w krajach arabskich i w innych krajach Bliskiego Wschodu stały się teraz naprawdę ważne dla gospodarki światowej, to zaś miało głęboki wpływ na społeczeństwa państw wydobywających ropę. W połowie lat sześćdziesiątych pięć największych krajów arabskich eksploatujących ropę naftową - Irak, Kuwejt, Arabia Saudyjska, Libia i Algieria - uzyskiwało łączny przychód w granicach dwóch miliardów dolarów rocznie. Dochody wykorzystywano najbardziej odpowiedzialnie w Iraku, Kuwejcie, Libii i Algierii, mniej zaś rzetelnie w Arabii Saudyjskiej, dopóki w ramach panującego rodu nie doszło tam do przewrotu, w którego wyniku Su’ud, najstarszy syn Abd al-Aziza, sprawujący władzę od śmierci ojca, został zastąpiony przez swego zdolniejszego brata Fajsala (1964-1975). Pieniądze przeznaczono na rozbudowę infrastruktury nowoczesnych społeczeństw, na rozwój służb publicznych,