395

Rozdział 24

Apogeum arabskości

(lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte)

Nacjonalizm ludowy

Pewien element islamu zawsze odgrywał ważną rolę w ideach, które składały się na ludowy nacjonalizm tego wieku. Wykraczał on poza wykształconą elitę i obejmował znaczne warstwy społeczne, głównie mieszkańców miast, których edukacja i środki masowego przekazu nakłoniły do swoistego zaangażowania politycznego. Niezależnie jednak od tego, czy był to islam modernistów, czy też Braci Muzułmanów, to jednak pełnił drugorzędną rolę w całym systemie. Główne elementy wyznaczające rytm ludowego nacjonalizmu pochodziły z innych źródeł. Był to okres, w którym ważną rolę zaczęła odgrywać idea „trzeciego świata”. Krył się za nią projekt powołania wspólnego frontu krajów rozwijających się, głównie państw postkolonialnych, nie angażujących się w żaden z dwóch bloków - ani „zachodni”, ani komunistyczny „wschodni”; dzięki współpracy odgrywały one pewną rolę, szczególnie dlatego, że dysponowały większością w Zgromadzeniu Ogólnym Narodów Zjednoczonych. Drugim czynnikiem była idea jedności arabskiej wynikającej z podobieństwa wielu cech niepodległości państw arabskich, które mogły się odwołać do wspólnej kultury i doświadczeń historycznych, a także interesów. Pozwalało to stworzyć ściślejszą unię, ta z kolei nie tylko dawałaby poczucie większej wspólnej siły, ale także zrodziłaby moralną jedność między ludźmi a rządami, która usankcjonowała i stabilizowała władzę.

Do tych elementów dodać należy socjalizm, który oznaczał ideę kontroli przez rząd bogactw państwowych w interesie społeczeństwa, posiadanie przez